Unsay bag-o sa Comelec?

Gipasigarbo karon sa Commission on Elections ang paggamit og touchscreen technology alang sa piniliay sa 2016 sa pipila ka bahin sa nasud.

Partikular nga makatagamtam sa maong kahimanan ug bag-o nga proseso sa pagpili ang mga dagkong dakbayan ug lalawigan sa nasud. Dili sama sa Precinct Count Optical Machines nga kinahanglan gihapon nga i-shade ang balota ug isu’d sa makina, ang teknolohiya nga gipangandaman sa Comelec igo na lang maghatag sa mga botante og higayon nga hikapon ang dagway o panga’n sa usa ka kandidato.

Mas paspas na unya ang maong piniliay kon itandi sa taas nga proseso nga naandan sa mga Pinoy.

Apan mahal ang gitawag nga Direct Recording Electronic (DRE) voting machine.  Nagkinahanglan ang Comelec og P55 bilyones aron makapalit sa maong mga makina nga idugang sa PCOS nga atong nagamit niadtong eleksyon sa 2010 ug 2013. 

Kon mogasto man gani ang gobiyerno sa maong mga makina, daghan ang nagduda kon pila na ‘sab kaha ang mabulsa niini?  Di’ nato kalikayan nga magduda nga adunay kurapsyon nga mahitabo labi pa nga daghang kaso sa pangurakot ang nabulgar karon ug daw wa’y gipasaylo ang mga kawatan sa gobiyerno sa ilang pagkawkaw sa salapi sa katawhan.

Gawas sa kurapsyon, adunay mas lawom nga rason nganong di’ humot alang sa publiko ang lakang sa Comelec sa paghatag og mas high-tech nga proseso sa piniliay.  Una, duda na daan ang mga tawo nga ma-hack o matikas lang ang maong mga makina nga makapa-usab sa resulta.

Makapaduda ‘sab unya ang mahimong lakang sa mga adunahang kandidato o partido sa posible’ng pakigkunsabo sa mga mohimo sa maong makina.  Laing punto nga tan-awon mao ang seguridad sa mga makina gikan sa manufacturer hangtod na sa mga presinto. 

Unsay kasigurohan sa yano nga botante nga wa’y pagpanikas nga mahitabo?  Bisan ang ka-epektibo sa makina nga ang panga’n  o dagway nga napislit mao g’yud ang motatak sa proseso ihap sa balota?

Adunay tulo ka dagkong rason nganong kinahanglan nga muboto ang kwalipikadong botante.  Una, aduna siyay katungod nga mopili sa mga tawo nga mohulma og mga balaod o ordinansa nga ipatuman sa iyang dapit o nasud.

Ikaduha, kinahanglan siya nga moboto tungod kay kinahanglan siyang ma-edukar kinsa ang mga tawo nga magpapili ug unsang matang sa kinabuhi ang ilang  gipuy-an ug sa iyang pamilya.  Sa maong proseso mas mahatagan ang botante og igong kapasidad sa pag-ila sa iyang mosunod nga lider.

Ikatulo, angayan siyang moboto tungod kay mamahimo siyang kabahin sa usa ka malinawon nga proseso sa pagbalhin og gahum sa bag-ong mga lider.  Bisan unsa man ang paagi sa pagboto, ang mahinungdanon nga matinud-anon ug kasaligan ang resulta.  Email: [email protected] or [email protected].