Nihit ang pagkaon

Usa sa labing gipakpakan nga bahin sa State of the Nation Address ni Presidente Noynoy Aquino niadtong 2012 mao ang iyang pangangkon nga matapos ang tuig 2013 nga ang nasud na ang mobaligya og bugas sa ubang mga nasud sa kalibutan.

Apan wa’ matuman ang maong pangandoy sa Malacañang kun basehan ang taas nga demanda sa bugas karon tungod sa nihit nga supply niini.  Posible’ng sa iyang SONA sunod buwan, dili na niya iapil sa hisgotan ang bugas.

Gawas nga dako’ng uwaw kini sa administrasyon ni Presidente Aquino, nagpabilin usab kini nga problema sa minilyon ka mga Filipino nga dili makontento sa ilang matag adlaw nga kaon kung wa’y kan-on.

Apan dili tanang kan-on atong gikaon.  Kun basehan ang pagtuon niadtong 2008 sa Food and Nutrition Research Institute (FNRI), matag Filipino maka-usik og duha ka kutsara’ng kan-on matag adlaw.

Moabot ‘sab hangtod sa siyam ka gramos ang bugas nga mausik sa usa ka tawo matag adlaw. Kun sumadahon, moabot sa kapin P6.2 Bilyones ang kantidad sa bugas ug kan-on nga nausik matag tuig o P17 milyones matag adlaw.

Igo na unta ang maong kantidad aron nga ipakaon sa 2.6 milyones ka Pinoy,labi pa ang mga wa’y gipangaon. Apan likod sa kakuwang sa suplay sa bugas o kan-on, daghan gihapong nag-usik-usik sa kan-on diha sa mga balay ug mga fast food chain.

Dako ang rice consumption sa mga Pinoy itandi sa uban nga mga taga Asya.  Inay ika-upat nga bahin lang sa plato ang pun-on sa kan-on, ang mga Pinoy lahi.

Mokabat sa 119 ka kilong bugas ang mahurot sa matag Pinoy kada tuig. Mas nisaka kini og 13 porsiyento itandi sa tuig 2000 nga 106 ka kilo’ng bugas lang ang mahurot sa matag Pinoy sa usa ka tuig.

Taas kaayo ni itandi sa normal nga rice consumption unta sa tawo nga anaa lang sa 70 ngadto sa 75 kilo matag tuig.  Usa kini sa mga hinungdan ngano’ng ang nasud adunay mas taas nga kaso sa diabetes ug hypertension sa katawhan.

Giisip nga makalilisang ang maong rice intake labi pa kun hatagan og gibug-aton ang ubos nga suplay sa bugas karon.

Apan daghan og alternatibo’ng paagi nga himuon aron nga mas mahatagan og solusyon ang kakuwang sa pagkaon. Adunay nag-ingon nga epektibo ang mais ug uban pang lagutmon. Apan sa usa ka nasud nga daghan na ang naanad nga mokaon og kan-on, lisud na nga ipugos ang bag-ong paagi sa pagkaon.

Kun sa uban nga mga nasud sa Asya nakakita na og alternatibo’ng paagi aron mabusog, karon wala masustinihe sa mga Pinoy ang alternatibo’ng kan-on sama sa mais ug ubang lagutmon.

Ug sa kataas sa panginahanglan sa bugas, palpak ang kawsa sa gobiyerno aron batokan ang ilegal nga pagtago sa bugas.

Ang labing dakong problema, wala sa taas nga panginahanglan sa bugas.  Ang problema anaa sa mga naninda og bugas nga wa’y laing nipatigbabaw gawas sa ilang kahakog pinaagi sa pagtago sa bugas sama sa NFA rice.

Ang maong matang sa bugas unta nga mas mapalit ra sa barato nga kantidad, karon ibaligya sa mas mahal tungod kay isagol man sa mas mahal nga commercial rice.

Nagbalik-balik ang maong reklamo sukad pa sa nangagi nga administrasyon. Apan palpak ang gobiyerno sa paggukod niining mga negosyante nga grabe’ng nakapahimulos sa higayon.

Lisud nang mausab pa ang batasan sa mga tawo sa pagkaon og kan-on, apan mahimo pa nga mausab ang pagpadagan sa ilegal nga negosyo sa bugas.

Ang dako’ng pangutana lang, kinsa ang magsugod sa pagsulbad ug unsaon pagsulbad sa maong problema sa kanihit sa bugas?  Wala sa kataas sa panginahanglan sa bugas ang sugod sa problema, apan anaa sa mga mapahimuslanon nga negosyante.

Ang dakong hagit ngadto sa katawhan mao ang pagdaginot sa kan-on ug labaw sa tanan, pagsanta sa kahakog sa mga negosyante nga nisakay sa panginahanglan sa bugas sa katawhan.

Email: [email protected]. or [email protected].