Sigarilyo

Pagka-anugon g’yud sa kahago ug nga nausik lang ang kwarta nga gigasto sa atong kagamhanan pagmugna sa daghang mga balaud apan wala kini gipatuman sa kapolisan.

Mao bitaw kini nga usahay makahuna-huna ko nga hain ang maayo kun dili na lang kita magpili og mga magbabalaud sama sa mga senador ug kongresista? Ang ilang trabaho mao man g’yud ang paghimo’g balaud.

Kun makalugar mo’g basa, basaha ninyo sa The Freeman kay duna ko’y special report kabahin sa kapakyas sa atong mga tinugyanan sa balaud sa pagpatuman sa Republic Act 9211.

Kining maong balaud naglatid kabahin sa pagbuhat, pagbaligya ug sa paggamit sa mga sigarilyo ug ubang produkto sa tabako. Pito ka tuig human ang Republic Act namugna kaniadtong 2003, ang dakbayan sa Sugbo naghimo ‘sab og ordinansa nga hapit-hapit gikopya sa mga lagda sa Republic  Act 9211.

Ang nakalahi sa duha ka balaud kay ang Republic Act 9211 nagtangag og multa nga moabut og P400,000 apan ang City Ordinance 2241, mosilot ra og P5,000 sa mga malapason. Unsaon nga mao ra man kini ang “maximum fine” nga gitugot sa Local Government Code nga mapahamtang sa usa ka local government unit. Apan sagdi na lang og gamay ra nga silot basta estrikto lang nga ipatuman, mahadlok gayud unta ang mga tawo. Ang nakaapan kay wala g’yud kini ipatuman bisan ang labing sayon kaayo.

Ubos sa balaud, ang mga mayor maoy adunay tahas sa paghimo’g makanunayon nga seminar aron ang mga tigpatuman sa balaud sa tagsa-tagsa nila ka teritoryo masayud kun unsa nga balaud ug ordinansa ang ilang ipatuman.

Apan gihimo ba gud kini sa mga mayor? Ang tubag, wala. Unsaon pagkahibawo sa mga polis, mga tanod nga kadaghang balaud ug ordinansa. Dinhi lang sa dakbayan sa Sugbo kapin sa 2,000 ka ordinansa ang naaprobahan sa konseho sulod sa taud-taud na nga katuigan.

Sama anang usa ka amahan o tawo nga mosugo sa bata pagpapalit og sigarilyo, kalapasan na kana sa balaud. Kanang mga bata nga ubos sa 18-anyos nga namaligya og sigarilyo nga magtabok-tabok sa karsada, utro pa kana nga dakponon.

Labaw na kanang mga batan-on nga wala pa’y 18-anyos unya manigarilyo, samot na kana nga dakponon. Kun kining maong mga batan-on madakpan, adto sila itugyan sa DSWD basi sa gilatid sa Section 189 sa Presidential Decree 603, ang Child and Youth Welfare Code.

Kining pagsugo sa mga bata pagpalit og sigarilyo usa kini sa makatudlo sa mga bata pagpanabako. Moingon dayon ang nagsugo “Dagkuti lang daan dong.” Inigbalik sa bata makita nimo nga giyupyop na ang dinagkotan nga sigarilyo aron dili mapawong. Daghan pa nga kalapasan nga gilatid sa RA 9211.