Alang ni OIC Regional Director Raul Chiong sa National Food Authority (NFA) sa Central Visayas, katungod sa pribadong mga negosyante sa Sugbo ug ubang bahin sa Pilipinas ang pagtakda sa presyo sa bugas humay nga ilang na-import gikan sa Vietnam ug ubang kanasuran nga libre sa bisan unsang buhis sa gobyerno. Matud ni Chiong wa kapatuyang ang mga negosyante sa pagpaburot sa ilang ginansiya tungod sa gawasnong merkado sa bugas.
Sa di pa mangahas si Chiong pagsukwahi sa resulta sa audit nga gi-komisyon sa ilang kaugalingong ulohang buhatan, angay siyang pahinumdoman nga di gawasnon ang merkado nga kaduol sa luwag ang basehan sa pagpahamtang o paglibre sa buhis.
* * *
Sikit gyud tingali nilang kanhi presidente Gloria Arroyo ug kanhi Agriculture secretary Art Yap, nga karon pulos na kongresista, ang walo ka negosyante sa Sugbo ug napu ka grupo sa Pangasinan kay angay tinuod nga kasinahan ang makalilisang nilang mga benepisyo:
• Wa sila pabayra og bisan usa ka dako nga buhis sa higante nilang importasyon sa bugas;
• Igo lang silang gipabayad og P25 nga service fee matag sako ngadto sa NFA;
• Nga niuli sab sa ilang bayad tungod ra sab sa ilang pangangkon nga niabot ang imported nga bugas sa gitakdang panahon; ug
• Bisan sa kaubos ra sa ilang gasto, gawasnon sila nga mobungat og presyo nga sama kamahal sa commercial rice, nga wa kadawat og bisan unsang tax subsidy ug ubang benepisyo.
* * *
Ang lehitimo nga mga negosyante og bugas way reklamo sa importasyon sa NFA sa bugas humay nga way buhis. Kay ang NFA wa man paabota nga magpaginansiya sa ilang pagpamaligya sa imported nga bugas sa kamerkadohan. Gawas nga gitahasan sab ang NFA sa pagtanyag og mas baratong bugas alang sa labing kabos nga maoy kinabag-an sa mga konsumidor.
Apan may sukaranan nga motiyabaw ang mga negosyante dihang ang mga pinalabi nilang Arroyo ug Yap nakapahimus sa samang tax subsidy sa NFA. Kay gawas nga naalkanse ang kasagarang mga negosyante og bugas, nawad-an pa gyud og merkado ang lokal nga ani nga mas mahal kay sa imported rice kay way subsidy sa gobyerno.
* * *
Nabiktima sa sapaw-sapaw nga pangurakot sa bugas mao ang kabos nga mga konsumidor. Gawas nga natikasan sa buhis ug nabiktima sa mas taas nga presyo sa bugas, ang kinabag-an sa katawhan mao pa gyoy mabuktot sa pagbayad sa P177 bilyones nga kinatibuk-ang utang sa NFA.
Gawas sa panguwarta sa importasyon sa bugas, mas dakong krimen ang pagguba sa lokal nga industriya sa bugas. Inay gamiton ang NFA pagtabang sa mga mag-uuma pagpangita sa labing makiangayong presyo sa ilang ani, silang Arroyo ug Yap niluok nila pinaagi sa pagpalabi sa sikit nilang mga negosyante.
* * *
Email: leo_lastimosa@abs-cbn.com