Subling natay-og ang komunidad sa Sugbo sa kakuwangan sa tubig. Kun sa mga miaging buwan nakatagamtam na ang mga Sugbuanon og kanihit sa tubig, karon nibalik na ‘sab ang problema sa mas lawom ug lapad pang epekto. Padayon ang pagkunhod sa tubig sa mga dam nga maoy nag-unang gikuhaan og tubig paingon sa minilyon ka mga kabalayan. Ang krisis sa tubig padayon matagamtaman hangtud nga ana-a pa ang El Niño phenomenon. Apan di’ maayong ipahid ang tanang basol sa dagan sa panahon.
Mas maayong tan-awon nga ang problema naggikan sa katawhan aron atong mabati nga may igong katakos ang matag usa nga masolusyonan ang problema. Kun ipasangil ang kakuwangan sa tubig sa kinaiyahan, di’ ang kinaiyahan ang mangita og sulosyon sa problema. Ang krisis sa Sugbo dugay nang gipanlantawan. Bata pa ko ug wa’ pa ko magbase sa Sugbo, gidungog na ang kakuwang sa tubig sa lalawigan nga giingong posibleng masinati human sa napu o kinse ka tuig. Apan karon, hinay-hinay nang nabati ang problema sa libuan ka mga pamilya.
May mga solusyon na nga gihimo ang mga konsumidor aron makadaginot og tubig. Ang uban, gibisbis sa ilang mga tanom ang tubig nga ilang gikaligo. Ang ubang tubig nga gigamit sa paglaba, gibuhos ug gilimpyo sa CR. Ang ubang mga molupyo may giandam nang mga baril ug dagkong baldi aron pagsawod sa uwan kun magsugod na ni pagbunok. Ang ubang pamilya, kausa sa matag adlaw nalang maligo. Ang uban di’ na kada adlaw maligo aron makadaginot og tubig. May mga ginikanan ‘sab nga gitudloan na ang ilang mga anak unsaon pagdaginot og tubig. Nagtuo silang kini ang labing malungtaron nga solusyon sa problema.
Apan nagtuo ko ang solusyon sa krisis sa tubig anaa sa matag usa ka lider sa Sugbo. Dugay nang nipasidaan ang kinaiyahan sa mas dakong problema sa tubig sa umaabot. Apan ang mga tawo nga gitahasan sa pagpanday og mas malungtaron nga solusyon, gipalabi ang ilang politikanhong tinguha ug ilang hinakog nga prinsipyo ug baruganan. Naila ang Sugbo nga dapit sa mga hamtong nga lider sa nasud nga may igong kapasidad ug integridad nga mopadagan sa lokal nga pang-gobyerno. Apan atol ning labing dakong problema sa tubig nga direktang nakaapekto sa ilang mga tawo, ingon og sa gikalimtan ang ilang nag-unang bulohaton ug responsibilidad alang sa katawhan.
Mahimo bang ipadaplin una ang away nilang Mayor Tomas Osmeña, Governor Gwen Garcia ug Congressman Eddie Gullas alang sa mas malungtaron nga sulosyon sa tubig? Ang nakapait, nag-iyahay naman gud og palabwanay sa ilang mga opinyon ug tinguha ang mga lokal nga lider unsaon pagsulbad ang krisis sa tubig. Apan tataw kaayo nga di’ makatabang aron makab-ot ang mas haum nga sulosyon. Ang tinguha sa Talisay City nga magtukod og kaugalingon nga waterworks gamit ang ilang mga tinubdan sa tubig, dakong perwisyo inay solusyon sa problema. Kung mao ni ang himuon sa daghan pang mga lokal nga kagamhanan, mabutang sa dakong alaot ang dakong bahin sa syudad sa Sugbo, Lapu-lapu ug Mandaue nga maoy nahimutang sa dagkong mga patigayon.
Wa’y kapaingnan ang MCWD kung magpadayon sa magmagahi ang mga lokal nga opisyal aron tan-awon unsay mahimong lakang batok sa krisis. Kung palabihon ang panaglalis kinsay may katungod sa pagtudlo sa mga sakop sa board sa water district, dako ning sagpa sa mga tawo nga momata og sayo sa buntag aron lang magkawos og tubig. Kung hatagan og gibug-aton ang lantugi ug dumot sa mga lider, di’ lang krisis sa tubig ang sagubangon sa mga Sugbuanon. May daghan pang problema nga magpabiling dakong problema.
* * *
Email: rico_lucena@abs-cbn.com or ricolucena@yahoo.com