"Failing state" na ba kita?

“RIDO” mao ang termino nga gigamit sa usa ka giingong tradisyon didto sa Mindanao diin kadtong adunay atraso tablahon pinaagi sa pagkumkom sa balaod, diin ang paghinutdanay sa kaliwat ilang gipanumpa. Daw nakagamot na kining Rido sa ilang kultura.

Niining nahitabong bag-ong pagpamatay sa mga kaliwat ug lumalaban sa usa ka politiko didto sa Maguindanao, daghan ang mipadayag sa ilang obserbasyon nga kini usa na usab ka Rido. Dili mga ignorante nga mga tawo ang nabiktima o nagpuyo sa lugar nga dili maabot sa sibilisasyon. Gani, kadaghanan kanila mga anaa sa media, ug duha kanila mga abogada. Si Cynthia Ofquendo, sa akong mahinumduman, nahimo nakong estudyante sa Southwestern University, ug posible nga Election Law ang iyang gikuha ubos nako, kay sobra na man sa dose ka tuig ko nga nagtudlo sa Election Law sa maong tunghaan. Apan ngano man intawon nahilambigit man sila niining linuog nga hitabo, usa ka buhat nga bisan ang pinaka-ignorante ug kulang sa sibilisasyon dili gani makabuhat?

Dili usab mga ignorante ang mga gidudahang nakahimo sa salaod. Gani, giingong mga “honorable” kunong mga tawo ang nangulo sa maong pag-atake. Matod pa sa PDEA, posibleng nakasuyop sa ginadiling droga ang mga naghimo niadto. Tungod kay alang sa mga tawong insaktog kabuot, dili sila makatuo nga walay diperensya sa utok o nayabag sa droga ang naghimo sa maong krimen. Apan kinsay nasayod? Didto sa Mindanao , daghan na nga mga linuog nga krimen ang nahitabo, apan pipila na ka dekada nga wala gyud kini masulbad. Uso na didto ang kidnapping, ang paglunggo sa liog. Kini mga krimen nga nahitabo na lamang sa mga lugar nga wala mosalir ang goberno.

Ang Mindanao hapit na mopareha sa Somalia , nga usa ka “failed state”, diin wala nay insakto nga goberno ang naglihok, diin ang mga warlords na lamang ang nanghawod, ug diin naghitak ang mga pirata, nga mikidnap gani sa pipila ta ka igsoong Pilipino nga seamen. Ang nakadiperensya lang, kay sa pipila ka lugar sa Mindanao, ang mga warlords usahay gihinganlan sab og congressman, gobernador o mayor, nga swineldohan sa kwarta sa magbubuhis, giprotektahan sa kagamhanan ug migamit sa propriyedad sa goberno.

Daghan karon ang nag-ihap sa adlaw kun kanus-a gyud makadakop ang mga awtoridad. Daghang mga pagduda sab ang mitumaw, tungod kay giingong adunay posibleng kalambigitan o pagpabaya ang pipila ka sakop sa mga awtoridad didto. Gani, mismo ang atong kadagkoan naha-focus usab sa kontrobersiya, tungod kay kauban lagi kuno sa partido ang pipila ka gidudahan, ug sukwahi sa nahitabo kaniadto kang Ted Failon nga gidakop ug gipaubos gilayon sa imbestigasyon dihang nakit-ang patay ang iyang asawa, wala man gyuy aksyon aron pagsikop sa mga gidudahan, bisan kun sayon ra unta kuno unta pagsuta sa katinuoran sumala sa gisulti sa usa ka biktima nga nadunggaban ug nasamdan niya ang usa sa mga nangulo sa masaker.

Ang aksyon sa goberno niining hitaboa gibantayan dili lamang sa mga taga oposisyon, kondili sa mga mata sa tibuok kalibutan, kay kini ang mo-negar o mo-balido sa teyoriya nga sa pipila ka lugar sa Pilipinas, pakyas ang pangagamhanan, sama sa Somalia nga usa ka “failed state”. Kun mao, ang mga lakang sa goberno tali kagubot sa Mindanao dili maoy tukma nga solusyon, kay igo man lang kining naghatag sa kahimanan ug kahigayonan sa mga war lords sa Mindanao nga manghasi sa mga ordinaryong katawhan, aron magpadayon ang kultura sa kagubot sa maong lugar, diin posibleng adunay pipila nga nabulahan.

* * *

Alang sa inyong panahom, palihug email sa [email protected]. Daghang salamat.