Sa usa ka nasud nga demokrasya sama sa Pilipinas gawasnon ang tanan sa pagpadayag sa iyang mga ideya ug panghuna-huna sa bisan unsang mga butang basta dili lang makalapas sa katungod sa uban. Ang maong kagawasan girantiyahan ubos sa atong Batakang Balaud.
Ang media, kami nga nia sa industriya sa media, maoy labing nakapahimulos sa maong garantiya sa gawasnong pagpadayag. Mao man gani nga ang among industriya sa media maoy usa sa giisip nga labing impluwensiyado nga hut-ong sa katilingban.
Ang bisan unsang madungog sa radyo, makita sa telebisyon ug mabasa sa mantalaan dawaton kasagaran sa ordinaryong tawo nga mao ang matuod. Ang mga uso nga sonata ug sayaw lakip na sa mga “expression” nga madungog sa radyo ug telebisyon ug mabasa sa mantalaan sundon dayon sa kadaghanan.
Pananglitan ang pulong “jerjer” nga gipa-uso sa sikat nga magduduwa sa radyo ug kumedyante nga si Bokal Julian “Teban” Daan. Ang maong pulong wa gyu’y kahulogan diha sa atong pinulongan. Apan tungod sa paagi sa paggamit niini nahatagan og kahulogan tungod kay gigamit man kini nga hulip sa pulong “pakighilawas.”
Ang “jerjer” nga duna nay bastos nga kahulogan, tungod sa gahum sa media imong madungog nga gamiton bisan sa mga gagmay’ng bata. Usa lang kini sa mga pagmatuod kun unsa kagamhanan ug ka-impluwensiyado ang media.
Tungod sa maong gahum angayang bantayan unta sa media, labi pa gyud sa radyo ug telebisyon nga ang bisan unsa nga ilang ipadungog ug ipakita nga dili maghatag og sayop nga pagtulon-an labi pa sa mga bata.
Naaghat ko sa pagtuki niini tungod sa mga pahinumdom kon “commercial” sa radyo ug telebisyon nga nagtudlo og sayop sa mga bata. Una nako nga nabantayan ang commercial sa usa ka detergent bar ug powder nga naghatag og sayop nga tubag sa simple nga operasyon sa mathematics ang 1+1.
Karong bag-o nakahasol kaayo nako nganong gitugotan ang pagpasundayag sa usa ka commercial nga nagtudlo og sayop. Ang akong gipasabot mao ang commercial sa LBC diin nagpakita sa sikat nga game show host nga si Edu Manzano.
Diha sa “commercial” gipakita si Edu nga nag-host sa usa ka “spelling contest” nga nanguta sa mga contestants sa tulo ka lain-laing versions kun unsay spelling sa “remittance” “instant” ug “affordable”.
Ang tubag sa mga contestants pulos LBC diin gidawat ni sa host nga husto pinaagi sa pag-ingon nga “tumpak” ug “tama.”
Ang sa mga dagko ug husto na sa kabuot nakasabot nga usa lang kini ka paagi sa pag-promote sa mga serbisyo sa LBC. Apan alang sa mga bata nga makakita niini sa telebisyon nagtudlo ni og sayop.
Mao nga angayan tingali nga badlongon sa atong gobyerno ang pagpakita sa ingon niini nga klase sa mga commercial. Ang pagtugot sa ingon niini nga matang sa mga commercial nagpakita sa atong ka iresponsable ug ka walay pagpakabana sa mamahimong epekto niini ngadto sa kabataan.
Ang Kapisanan ng mga Brodkaster sa Pilipinas, isip usa ka self-regulatory body angayan sab nga magbantay sa ingon niini nga matang sa commercials ug dili tugotan nga ikapasundayag.
Ato ni nga responsibilidad, isip mga sakop sa media, ang paghatag og husto nga kasayuran sa publiko. Nasayod kong trabaho sa Advertising Board ang pagpugong sa ingon niini nga mga matang sa pahinumdom, apan kun inutil ang Adboard mas angayang ang KBP maoy mopuno sa kakuwangan.
* * *