Dumaguete City

Dumaguete City—Lima ka tuig na ang nakalabay sa dihang nibiya ko sa dakbayan sa Dumaguete aron dawaton ang bag-ong tahas nga gihatag kanako sa Sugbo. Ug karon sa akong pagbalik, daghan og mga kausaban na ang nahitabo sa nabantog nga ‘the city of gentle people’ tungod sa mga molupyo nga mahigugmaon sa kalinaw ug sa ilang dapit nga puno sa kasadya, kultura ug edukasyon. Ang Dumaguete maoy maisip nako nga nakatampo og dako sa akong pagkatawo ug sa akong panlantaw sa kinabuhi. Ug sa laing okasyon, akong naduaw pagbalik ang usa ka lugar nga labing gikahinaman sa mga tawo nga wa’ pa makaduaw sa dapit ug gipanglantaw nga mabalik sa pagbisita sa mga tawo nga nakatungtong na sa dakbayan sa Dumaguete.

Atol ning maong biyahe, kauban nako ang akong mga estudyante sa masteral sa University of San Jose-Recoletos. Pulos unang higayon ni alang sa pito nga makataak ning usa ka dapit nga gipasigarbo kanila sa ilang mga higala. Ug karon, nahatagan og katumanan ang ilang langhap nga mabisita ang dapit tungod sa gihatag kanilang buluhaton, ang pagpa-ambit sa ilang mga nakat-unang teyoriya sa komunikasyon sa mga estudyante sa Masscom sa Negros Oriental State University. Su’d sa duha ka adlaw sa maong lugar, napuno sa kalipay ang mubo nga pagbisita sa grupo ning maong dapit. Apan alang nako, tukmang higayon ni aron tan-awon pagbalik ang kagahapon ug hinuklugan asa ko gida’ sa panahon karon gikan ning maong dapit nga nahimong saksi sa akong pagkatawo.

Mas gipanindot pa ang sikat nga Rizal boulevard karon nga nahimong usa sa labing kinaham nga atraksyon sa dakbayan. Nihapit ang atong nasudnong bayaning si Dr. Jose Rizal sa maong dapit sa wa’ pa siya gida’ sa Dapitan aron didto bilangguon. Gani matod sa mga nagtuon sa kasaysayan, pipila ka bahin sa libro ni Rizal gisuwat sa maong dapit. Karon, kini ang labing gidugok ug sentro sa mga bisita matag gabii. Ug wa’ masipyat ang akong mga estudyante sa pagdayeg ning maong dapit labi na panahon sa kagabhion kung diin napuno sa mga suga, mga tawo ug nagkada-iyang baligya ang maong lugar.

Apan wa’ lang sa Rizal boulevard ang atraksyon sa Dumaguete apan ana-a sa daghang mga tunghaan nga naglibot sa maong dapit hinungdan nga mas naila nga lugar nga sentro sa edukasyon sa maong bahin sa nasud. Niabot sa upat ka mga dagkong unibersidad ang ana-a sa Dumaguete ug daghang mga state colleges ang gitukod sa lugar. Kini ang hinungdan nga mas taas ang educational attainment sa mga tawo sa maong dapit. Ang Silliman University nga gitukod sa mga Amerikano niadtong 1901 maoy labing karaan nga American structure sa nasud. Ug su’d sa dugay nang katuigan, libuan ka mga graduate na ang nigawas sa maong unibersidad. Karon, nabantog ang dakbayan tungod sa daghang mga professionals nga nag-gikan sa Dumaguete ug nagtrabaho na sa bisan asang bahin sa kalibutan.

Nagpadayon ang konstruksyon sa mga da’n sa dakbayan ning mga panahona hinungdan nga mas gipili namong maglakaw sa dakong bahin sa dapit nga maoy hinungdan nga na-obserbahan namo ang abundang kultura sa lugar. Unang na-obserbahan sa akong mga estudyante ang daghang matang sa mga restaurant nga gitukod sa bisan asang bahin sa dakbayan sa Dumaguete. Kinsay magtuo nga sa usa ka gamay nga lugar, imong makita ang mga kan-an nga nagtanyag sa mga ‘specialized cuisine’ sama sa Japanese, Korean, Italian. Chinese ug siyempre ang Spanish ug American nga maoy may dakong impluwensya sa mga Dumagueteño. Bunga ning tanan sa pagsu’d sa mga langyaw nga naminyo nga mga taga Dumaguete samtang ang uban gipiling sa lugar na mopuyo sa ilang pagretiro gikan sa trababaho.

Kung aduna may dakong makapa-bungkag sa maayong dagan sa ekonomiya ug kalambuan sa dakbayan sa Dumaguete kana mao ang politika. Sama sa ubang bahin sa nasud nga napakyas ang paglambo tungod sa grabeng pamolitika sa mga lider, di’ ni halayong mahitabo sa Dumaguete nga karon palang nibukal na ang kaldero sa politika. Managlahi man untang panlantaw ug prinsipyo sa mga tawo nga gipiling mangulo sa maong lugar, magpabilin unta ang maayong tumong tungod ug alang sa mga residente ug sa dungog sa kinatibuk-ang dapit.