Pag-disqualify sa kandidato

Aron makalansar sa eleksyon, ang atong mga balaod nagsitar sa mga kwalipikasyon: kinahanglan nga ang usa ka kandidato Pilipino, nakapuyo sa Pilipinas sulod sa panahon nga gitakda, anaa sa insaktong pangedaron, ug makamaong mobasa ug mosulat. Kadto lamang mga narehistro ang mahimong botaran. Dili usab mahimo nga ang usa ka kandidato adunay diperensya sa panghunahuna o na-konbikto sa mga salaod nga gisitar sa balaod. Kon ang usa ka nag-alagad sa goberno gustong molansar, awtomatik siya nga resigned sa iyang pwesto isip appointive nga opisyal sa higayong mosumiter siya sa Certificate of Candidacy. Hinuon, kadtong mga elective officials dili makonsiderar nga resigned sa ilang pwesto bisan kon molansar sa bisan unsang pwesto sa goberno. Kining maong kamandoan nahipatik sa RA 9006 kon Fair Election Act, nga unang na-implementar pinaagi sa COMELEC Resolution 3636.

Gawas sa mga kwalipikasyon nga gihisgotan sa unahan, ang kandidato kinahanglan nga makapasar sa pagtangdo sa COMELEC. Kadtong mga kandidato nga walay purohan nga modaog ug makonsiderar nga Nuisance Candidate mamahimong tangtangon niini isip pilionon. Ang maong pagdeklarar sa usa ka kandidato isip Nuisance Candidate mahimong himoon sa COMELEC bisan wala pay petisyon batok kaniya. Kadtong kandidato nga agrabyado sa laing kandidato tungod kay nagtoo siya nga ang naulahi makalawgaw lamang sa iyang kahigayonan sa pagdaug, mahimo nga maoy mopasaka sa maong petisyon para pag-disqualify sa kandidasiya niini. Adto kini ipasaka sa COMELEC tungod kay matod pa sa Batakang Balaod, kini man ang adunay katungod sa pag-desidir sa mga punto bahin sa kwalipikasyon sa usa ka pilionon.

Ang COMELEC mahimo usab mo-disqualify sa usa ka kandidato kon kini nakalapas sa mga balaod sa eleksyon. Pananglitan, mahimo nga ma-inbalido ang kandidasiya niadtong mga kandidato nga wala motuman sa mga lagda sa pagpangampanya.

Kon ang reklamo sa pagpa-disqualify sa usa ka pilionon dili pa madesidihan sa COMELEC bisan kon milabay na ang eleksyon ug gani gi-proklamar na ang gireklamong kandidato, mamahimo gihapon nga mapadayon ang maong reklamo. Matod pa sa Korte Suprema sa kaso nga gisang-at ni Imelda Marcos nga kanhi nagpapili sa Leyte, ug ni Butz Aquino nga nagpapili kaniadto sa Makati, ang petisyon sa pagpa-disqualify sa usa ka kandidato sa Kongreso kinsa na proklamar na isip dumadaog, dili na mamahimong bistahon sa COMELEC. Ang bugtong ahensya lamang nga makadesisyon niini mao ra usab ang Kongreso, pinaagi sa House of Representatives Electoral Tribunal o HRET. Kon ang kandidato milansar sa Senado, and Senatorial Electoral Tribunal kon SET ang adunay gahom niini, ug sa kandidato pagka-Presidente, ang PET kon Presidential Electoral Tibunal.

Hinuon, ang mga korte mahimo usab nga modesidir sa kwestyon sa disqualification human sa proklamasyon, kun ipasang-at ang kasong Quo Warranto batok sa usa ka lokal nga opisyal.

* * *

Alang sa inyong mga panahom, palihug e-mail sa aries1258@excite.com o text sa 0915-5536986. Daghang salamat.