Samtang wa pay makatino kon ang imbestigasyon sa Senado sa kontrobersiya sa NBN mosangpot ba sa pagkiha ug pagbilanggo sa mga utok sa transaksiyon, gipanghinaot nga ang mga senador makatuman sa ilang tahas pagpanday og bag-ong mga balaod o pag-usab sa nalutsan nga mga lagda.
Ang balaod nga naghilak sa kausaban mao ang Government Procurement Act. Nga human gipasigarbo nga makapatigbabaw sa kaligdong sa mga transaksiyon sa kagamhanan nabisto nga labihang dakoag buslot, labihang lubaya ug labihang huyanga nga dali rang nalutsan, nalubag ug nayatakan.
Sa desperadong paningkamot pagpabilin ni Pres. Arroyo sa Malakanyang, iyang mga turutot nangugat na lang nga ang pag-usab sa balaod mas mahinungdanon kay sa pagsusi may labot ba si Arroyo sa $329 milyones nga eskandalo.
* * *
Si Rodolfo Noel Lozada Jr. nihulagway sa procurement system sa kagamhanan nga "dysfunctional." Nidason sa iyang baruganan ang gipasangil nga mga panglaktod ug palusot. Di lang sa NBN. Kon dili hasta na sa CICC ug sa mga proyekto sa 12th Asean Summit sa Sugbo.
Gisubay ni Lozada ang labing dakong kahuyangan sa procurement system: Gubot ug komplikado kaayong mga lagda nga pipila lang ka mga opisyal sa kagamhanan ang nasuhito ug ang pribadong sektor way bisan gamayng ideya unsaon pag-apil sa salida. Mao ni nga bisag giunsa nag paburot ang presyo way taga gawas nga makabantay kay ang mga tigpasiugda makatampok man gihapon sa ilang dughan pagpangangkon nga nasubay ang tanang lagda ug natuman ang tanang panginahanglan.
* * *
Maong ang nakabisto sa kahiwian sa NBN mao ra silang Lozada ug, kun katuohan siya, si Dante Madriaga. Kay silay naghikay sa transaksiyon gikan sa sud. Sila ray nakasaksi sa tanang maniobra nga di mahitabong malilian sa mga magbubuhis bisag unsaon pa nila pagpanginlabot ug pagpakabana.
Mao sab ni hinungdan nga si Crisologo Saavedra ray nakabisto sa anomaliya sa surveillance cameras sa summit. Kay apil man siya, ug nakadaog man gani, sa subasta. Ang iyang kasuhito sa mga lagda, tungod sa taas niyang kasinatian sa patigayon, maoy nakagiya niya paghukas sa overpricing sa decorative lampposts. Ug pagpasangil nga gilaktod ug gibuak-buak ang mga kontrata sa CICC.
* * *
Ang gikuwestiyon ug wa pa mausab nga procurement act may mga sugo nga klarong nalapas. Sama sa probisyon nga kinahanglang ipakita kon pangayuon sa mga magbubuhis ang mga dokumento sa subasta. Wa ni tumana nilang Gobernador Gwen Garcia ug ubang mga tagduma sa CICC.
Kinsay mobaraw sa ilang kalapasan? Ang Visayas Ombudsman kurog ni Garcia. Ang COA wa magdali. Ang nagpakabanang mga magbubuhis gipakauwawan. Ang mga sakop sa media nga nangahas pagkuwestiyon sa transaksiyon gipanggukod. Ug ang piskaliya ug mga hukmanan di hingpit nga gawasnon gikan sa kuko sa gamhanang mga politiko.
* * *
Email:leo_lastimosa@abs-cbn.com