Hain bug-at: Salapi o kinabuhi

Napusa ang mga lusok nga natagak sa lamesa gikan sa mga mata ni Beloy. “Pagpili: salapi, o kinabuhi?” Singgaak sa iyang kahiladman.

Bag-o lang gilubong si Liza, ang pinangga niyang anak dalaga, kinsa human lugosa, gipatay pa gyud sa usa ka adik-adik nga Federico, anak sa kinaadunahan ug mayor pa gyud sa ilang dapit.

Gisekreto siya’g duol sa mayor ug gitanyagan nga bayara’g P50T ang kinabuhi nga nautang sa adis-adis niining dyunyor. Hatagan si Beloy sa maong kantidad bugti sa kagawasan sa kriminal.

Laing duha ka lusok luha ang nahagbong sa giakboang lamesa sa pobreng amahan. Naglibog si Beloy hain  iyang palabihon: “Salapi, o kinabuhi?” Salapi isip bayad sa kinabuhi sa minahal niyang liwat, o dapat kinabuhi lang sab ang ilang iilis sa kinabuhi nga nawala kaniya?

“Apan gamhanan ang mayor, Beloy. Unya dagha’g goons ug kuwarta. Impluwensiyado pa gyud. Wa tay bawot!” Pahinumdom-tambag sa iyang asawa, kinsa mahigugmaon sa pailob ug kalinaw.

“May pa’g dawaton na lang nato ang kuwarta ... kay sa mameligro pa ang kinabuhi sa atong pamilya.” Hangyo-alam-alam sa buotang kapikas.

Di na maihap sa tudlo ang mga babaye nga gi-rape ug gi-murder ni Federico. Pero grabe ang koneksiyon sa Daddy niini. Daw ilang hiniktan ang balaod sa ilang dapit. Sila ang hari ug ingon sa wala’y mga mananakop nga makahilabot.

“Salapi ilis kinabuhi?” Gibundak ni Beloy ang kataposang kabug-at sa iyang kumo sa daw nagbakho nga talad nga nabasa na pag-ayo sa iyang mga luha. Iyang mga bag-ang nagkagot samtang iyang mga mata gilabay sa halayong unahan. Aduna siya’y nakit-an ilawom sa iyang alimpatakan -- usa ka hukom nga dili ug dili na gayud mabawog.

Tuod man gidawat niya ang P50T nga gitanyag sa mayor. Gikahimuot kini sa mayor, kinsa nagtuo nga dili mopasaka’g kaso si Beloy. Apan paglabay sa usa ka semana, naukay ang tanang lumolupyo sa tibuok nilang lungsod dihang itaas sa dakong sanga sa kahoy taliwala sa kalibonan, nakita nila si Federico nga gihuboang nagbitay, gisamadsamaran ang kalawasan, giputlan pa gyud sa kinatawo nga wala nay kinabuhi.  Ang liog niini, kuwentasan og karton nga gisulata’g mga dagkong letra: ‘Kay kinabuhi ang imong giutang, kinabuhi sab ang angay mong ibayad.’ (Kataposan)