Misalga ang tiguwang ungo sa kombati

Nagubot ang sityo Dangilag–Sanga dihang may nabati silang mora’g nagbugno nga ingon sa puwerte gyung kombatiha. Ang unang nadiparal mao si Jose, ang anak nga bayong ni Lolita-Sinto dihang nanirador kini’g kuwaknit sa may punoan sa mansinitas duol sa karaang atabay.

Kaingon niya’g mga lubing sagay nga nangatagak nga nagdalit og bug-at nga hagsa sa yuta, apan dihang iya kining gisuta pag-ayo maoy iyang nakita sila si Diomedes ug Iladio nga nagkombati na diha sa may nalibon nga bahin sa uma ni Ingko Basil. Kini si Ingko Basil gidungogdungog kini nga mangtas kay may nakakita nga nagtuwad didto ilawom sa may pungot sa bagang kutay sa utot-utot. Duna pa gani kuno kini gibalbal.

Ang iyang gibalbal mao si Ciriaca, ang tigluto’g bingka sa sityo. Puwerteng luoya kuno sa nahitabo ni Ciriaca kay wala nay mga tinai, atay ug uban pang parte sulod sa iyang ginhawaan. Apan nahilom lang kadto dihang kalit lang nahimong usa ka albularyo si Ingko Basil ug daghan nang gitambalan ug daghan na usab ang nangaayo.

Ug daghan nang nalimot sa iyang pagka-mangtas kay si Ingko Basil na man ang dangpanan sa mga masakiton nga walay ikapa-hospital sa ilang mga sakit. Ug daghan gyud kaayong mga taga dinhi sa sityo Dangilag-Sanga ang midayeg sa pagka-mananambal ni Ingko Basil.

Wala nay ungo ang gidungogdungog sa sityo sukad nga si Ingko Basil nahimong inila sa iyang pagka-maayong mananambal nga albularyo.Ug ning hapona karon natugaw ang  pagpahuway ni Ingko Basil sa grabeng panagtakus sa kusog sa duha ka bagis dinhi sa ilang sityo. Ug matud pa sa tabitabi sa wala pa magkombati kining duroha, duna kuno’y babaye nga ilang gikaribalan ug kining bayhana mao si Dalyang, ang maanyag dalaga nga anak nilang Iko-Berina nga dunay tindahan sa tabako sa may eskina sa sityo.

“Ingko, Ingko Basil, pagbantay kay ang nagkombati nga mga bagis naa na duol sa imong tugkaran!” singgit ni Isyot, ang bulhog og mata nga mahilig sa sabong ug hantak. “Duna ra ba kana sila’y mga armas!”

Tungod sa maong kombati sa duha ka bagis dali ra kaayong nagkatapok ang mga lumolupyo nga misaksi sa away sa duha ka giilang labing isog dinhi sa ilang baryo. Igoigo gyung mitikyok ang kangitngit dihang migawas si Ingko Basil sa iyang balay. Nagdala kini’g pisi dayon misinggit, “unsa man, dili gyud mo mohunong sa inyong kombati, Diomedes, Iladio, ha? Nakatugaw na kamo sa atong sityo!”

Ug kay wala man lang gyud manalinghog ang duha ka bagis sa tiguwang albularyo, nakita sa mga tawo nga kalit lang nanag-as ang mga kuko ni Ingko Basil, ug hasta ang iyang mga buhok nga puti na nanglingkaang ug dayon dala ang pisi iyang gipanggapos nga wala makalihok ang duha ka bagis nga nakalitan sa kalit nga pagsalga sa tiguwang.

“Kun isog mo dinhi sa ato, duna pay labing isog ug mangtas ninyo ug kanang tawhana mao akoooooo, ngrrrrr....!!!” si Ingko Basil nga laksot na kaayo ang hitsura, unya mitan-aw siya sa mga tawo nga nanag-alirong sa duha ka bagis nga gigaid ni Ingko Basil sa punoan sa lubi.

“Buhii tawon mi, Ingko, maluoy ka. Kakusgan diay nimo, Ingko Basil!” ni Diomides pa.

“Ingko, tawon, buhii mi,” ni Iladio pa usab nga gisakitan sa pisi nga gihigot sa iyang kalawasan.

“Kamo dinhi, nganong nia mo, ha, gusto mo nga kamo ang isunod nako nga akong panuk-on, ha?” nasuko si Ingko Basil sa mga silingan ug nag-iyahay sila’g pamauli nga gibati’g kahadlok sa hitsura sa tiguwang albularyo nga ning higayona nahibalik na sa iyang pagka-mangtas nga ungo.

Ug sukad niadto, sa nasaksihan sa mga silingan sa pagkausab sa bayhon ni Ingko Basil nga hilabihan na kalaksot wala nay nagpatambal sa tiguwang.

Unya gikan niadto may madungog na sila’g tingog sa wakwak matag gabii ug may gibalbal na usab sa may dalan paingon sa baybayon. (Kataposan)