Wali ni lola

Alas 6 sa buntag. Mao na say namat-an ni Fe, 8 anyos, ang kasaba sa maymay ug wali sa iyang Lola Maria, samtang nagluhod atubangan sa altar. Kada buntag, gikan sa alas 5 i medya ngadto sa alas 6 i medya, batasan sa iyang lola nga mangadye ug magrosaryo. Inig ka human, batbaton niya ang mga salawayong buhat sa iyang anak ug umagad.

Iyang lola nahimong maid sa ginikanan ni Fe nga sila si Papa Terence ug mama Mila, nga maoy anak sa iyang lola.  Gawas nga maid, yaya pa gyud ni Fe. Ang nakaparat kay way suweldo. Kuyog iyang lola ni Fe tibook adlaw sa eskuylahan. Grade two na si Fe. Usahay, di sila tagaan og pamelete, kun mahilingan ang pitaka sa iyang lola nga dunay sulod kuwarta.

Walay sistema nga tarong ang mga ginikanan ni Fe. Di sab kasulti’g direkta iyang lola. Puro sila manarbaho. Lainlain og kita. Ila ra ang ilang tagsatagsa ka sweldo. Di magtampohay sa gastohan sa panimalay. Magtulodtulod kun kinsay mobayad kun moabot ang bill sa kuryente o tubig.

Nagtrabaho sa banko iyang papa. Iyang mama, cashier sa usa ka dakong hotel sa dakbayan. Nag-iyahay lang sila’g lakaw. Puwede mouli. Puwede dili. Way maghikutar kun diin ang usa gikan. O unsay ilang gilakaw.

Kay di man kasulti iyang lola og direkta ngadto’s iyang ginikanan, gipaagi lang niya’g wali atubangan sa altar.

Niya pa, “Taronga na inyong mga kinabuhi. Kun magbuwag mo, pagbuwag. Kun dili, sabutsabuti ninyo ang mga gastohan sa pamuyo. Ang gastohan sa pagtoon sa inyong bugtong anak. Kay magtudtud pa mo kun kinsay mopalit og bugas, sud-an ug uban pang panginahanglan. Nagtudtud mo kinsay mohatag pamelete sa inyong anak ug yaya niini. Hapit na ko pul-i ining pamuyoa. Kalayason na ko. Nag-antos ko dinhi tungod lang sa akong apo nga gipangga nako. Nag-antos bisan way sweldo nga maid ining balaya. Kun magpa-maid ko’s laing tawo, makasapi man ko. Apan tungod lang sa akong apo, nagsakripisyo ko dinhi. Ang inyo na lang anak ang kaluy-a. Ayaw huwata nga molayas ko ug dad-on nako akong apo!”

Nakatulo ang luha ni Fe nga naminaw sa iyang lola. Ambot kun may nakadungog bas iyang papa’g mama nga wa na mag-uban og katulog sa usa ka lawak. Naglainlain nag kuwarto iyang papa’g mama. (Kataposan)