Suspek

Nganong suspek man lang gihapoy tawag sa tawo nga nakapatay bisag daghang nakakita sa hitabo? Di ba kanang suspek gidudahan man lang na? ni Danny nga nangutana sa iyang uyoan nga si Atty. Henry Inso. Nagtupad sila’g lingkod sa sopa sa sala sa balay nilang Danny sa Sangi, Alegria, Cebu. Giimbitar nila sa piyesta sa maong baryo ang abogado. Kay kadaghan nang mga katuigan nga wa nakapamista ang abogado sa ila. Atol sab nga nia iyang Mama Sering gikan sa Manila ug Tiya Tessie nga gikan sa Roma. Iyang Tiya Tessie kusinera sa mga pari nga nag-alagad sa santo Papa. Panihapon ang hikay ug nag-inom na sila’s Danny ug Henry og red wine. Nakapahiyom si Henry sa pangutana human nakalab-ok og usa ka dimdim sa red wine. Computer Engineering ang nahuman ni Danny ug kasamtangan siyang naghulat og tawag sa kompanyang iyang giaplayan.

“Primero, ang tawo bisag sa mata sa iyang isig katawo, nakasala siya, ang balaod nag-ingon nga wa pa siyay sala hangtud maproybahan sa husgado nga sad-an siya. Sumala pa sa atong batakang balaod o Constitution, an accused is presumed innocent until proven guilty. Pasakahan siya’g kaso sa husgado. Proybahon ang iyang krimen sa husgado pinaagi sa mga ebidensiya. Unya ang husgado mohukom nga sad-an siya. Samtang wa pay hukom ang husgado, wa pa siya’y sala. Maong suspek lang gyud una siya” ni Henry. Nidimdim og usab sa gamay’ng baso sa red wine.

“Mao gyud diay na tiyo nga daghan kong nailhan nga nakadunggab, patay unya dangtag pila ka tuig nabuhian lang” ni Danny. “Daghang hinungdan nga ang tawong nakapatay,dili mahinayon og kapriso” ni Henry. “Unsa mang hinungdan, tiyo?” ni Danny. Nitagay sa botelya ngadto sa iyang baso. Kay nabasiyo na iyang baso. “Una, wa siya gikiha sa tagtungod sa biktima” ni Henry. “Puwede diay na tiyo?” ni Danny. “Sa aktuwal nga hitabo, kun daghang mga testigos. Unya duna dayoy pulis human sa pagpatay, dakpon gyud siyas pulis. Bilanggoon. Unya pasakahan sa pulis og kaso. Samtang pending ang kaso, puwede man makapiyansa ang nakapatay,” ni Henry. “Unya inig huma’g piyansa, unsa man dayon sunod mahitabo?” ni Danny. “Basahan siya’s kaso. Pangutan-on siya’g sad-an ba o di ba. Unya duna man gyu’y abogado motambag nga ayaw og angkon sa sala. Kay proybahon man gyud ang sala sa husgado pinaagi sa mga testigos. Kun way motestigos, posible man dili maproybahan ang krimen” ni Henry.

“Buanga god diay ana. Koteha god diay pagprobar sa krimen. Mao diay na nga ang makasala, mousab pagpakasala. Kay di man sayon pagprobar sa sala” ni Danny. “Sakto ka. Kay ang atong husgado naghatag og mas bug-at nga katungod sa akusado kay sa biktima” ni Henry. “Nganong ingon man gyud ana atong balaod tiyo?” ni Danny. “Gituyo na aron dili sayon abusohon ang balaod. Kay duna may hilig kaayo nga magbutangbutang sa ilang isig ka tawo. Aron dili sab sayon ang pagbutangbutang” ni Henry.

“Ganahan na man lang hinoon kong mag-estudyo og abogasya, tiyo” ni Danny. “Gidasig tika sa pagkuha. Kay ang abogasya mao gyuy katapusang kurso nga makuha sa tawo. Inig kahuman ana, tagam na gyud siya’g eskuyla. Daghang doctor, engineer, pari, CPA o ubang propesyon nga nikuha’g law. Apan way abogado nga nikuhag laing kurso. Nagpasabot lang na nga tagbaw na gyud ang utok sa tawo human og kuhag abogasya” ni Henry. “Unsa may termino anang proybahon gyud ang sala sa tawo?” ni Danny. Giganahan sa pagpangutana. “Mao nay gitawag sa Constitution nga due process. No person shall be deprived of life, liberty or property without due process of law” ni Henry. “Kun makatrabaho na gani ko tiyo, eskuyla ko’g Law,” ni Danny. “Sigi. Aron mag-uban unya ta sa akong bupete” ni Henry. Ug nag-toast ang uyoan ug pag-umangkon. (Kataposan) (Sa magbabasang gusto’g libreng konsulta, dad-a ning pahina sa opisina sa tagsulat. Iatol og Sabado sa buntag)