Mga pagsuway sa kinabuhi

Bisan halawom na kaayo ang kagabhion, wala lang gihapon mahikatulog si Mariter. Nagliso-liso lang siya diha sa iyang gihigdaan. Gipugos pa gani niya sa pagpiyong ang iyang mga mata, apan wala gayud siya makatulog.

Nagsigi man god siya og hunahuna sa ila, sa Villaba, Leyte. Ilabi na sa mga nahabilin sa ilang balay, nga maora ang tulo niya ka mga anak uban sa ikaduha niyang bana. Naminyo man god siyang laing lalake human sila magkabuwag ug ang una niyang nabana.

Dagmalan man god kaayo ang una niyang nabana ug palahubog pa gayud. Gawas pa sa pagka palahubog, sugarol pa kaayo. Ug nagpakabuhi lang kini pinaagi sa sugal. Wala man god ni nahibaw-ang laing trabaho. Maong napugos siya si Mariter sa pakigbuwag niini. Bisan pa kun duna na sila’y mga anak.

Naningkamot na lang gayud si Mariter, nga makakuwarta aron may ikabuhi siya sa iyang mga anak, sa dihang nagbuwag na sila ug ang una niyang bana. Misulod gani siya pagka tindera sa usa ka dakong tindahan, nga diha ra usab mahimutang sa ilang lungsod. Hangtod nga gikahibalag niya ang iyang ikaduhang bana. Desidido man usab kaayo nga nakigtipon kaniya, ang lalake, bisan pa kun nasayod na kini, nga angkan siya sa unang lalake, nga maoy iyang gikatipon.

Lahi kaayo og taras ug kinaiya ang ikaduhang bana ni Mariter kay sa una niyang bana kay kun dagmalan ang una niyang nabana, mapinanggaon kaayo ang ikaduha. Ug kugihan pa kaayo kini. Gani, wala gayud kini hunong sa pagpanagat. Kay ang pagpanagat man ang panginabuhi niini. Mosungsong man gani kini sa pagpanagat, bisan og may kulyada. Hinuon, panahon nga tingkulyada, diyotay usahay kinig’ makuhang mga isda. Usahay usab, wala gyuy kuha.

Tungod lagi sa kamahal sa mga palitonon, kuwang kaayo ang kitaon sa ikaduhang bana ni Mariter. Labi na gyud og may kulyada o atol nga hayag ang buwan. Maglisod na gayod sila pag-ayo. Wala gani sila usahay ikapalit og bugas. Migawas man sab god si Mariter pagka tindera. Ilabi na dihang may anak na sila ug ang ikaduha niyang bana.

Misamot ang ilang kalisod, sa dihang misugod na sa pagtungha ang mga anak ni Mariter. Maayo nalang gani kay motabang usahay kanila ang iyang mga ginikanan ug mga igsuon. Dili hinuon kanunay ang pagtabang sa iyang mga ginikanan ug mga igsuon kanila. Kay may kaugalingon man silang mga pamilya.

Tungod kay gilisdan naman si Mariter sa ilang pagkabutang, nakahukom siya nga anhi manrabaho sa Sugbo. Maong nagpatabang siya sa iyang usa ka igsuon nga naminyo og taga Sugbo. Gusto man god siyang makaabag sa iyang ikaduhang bana sa pagpangitag kuwarta.

Mao lagi kadto nga nahiabot gayud siya sa Sugbo sakay sa usa ka sakayan nga may makina. Kuyog kaniya, mao ang kamanghuran niyang anak. Nanugon man god ang iyang igsuon nga ipadala kini kaniya, kay sila ra ang moatiman niini, samtang magtrabaho siya si Mariter.

Ug mao na kadto ang unang higayon nga nahimuwag si Mariter sa iyang mga minahal sa kinabuhi. Ilabi na sa iyang mga anak. Nga nagkabuwag na gani usab niadtong higayona. Kay ang uban kanila nahabilin man didto sa Leyte, samtang usa niini, atua na magpuyo sa balay sa iyang igsuon. Samtang nagsigig handuraw si Mariter sa mga panghitabo sa iyang kinabuhi, wa lang tuyoa nga nanglugmaw ang mga luha sa iyang mga mata. Giabot naman, god siya’g kamingaw sa iyang mga anak, lakip na sa ubang mga mahal niya sa kinabuhi. Ilabi na kadtong gipamiyaan niya didto sa ila, sa Villaba, Leyte.

Unya, takulahaw lang nga natawo diha sa iyang kahiladman, ang usa ka panaad. Misaad siya sa iyang kaugalingon, nga maninguha gayud siya pag-ayo, kutob sa iyang mahimo, aron lang mahatagan og maayong kaugmaon ang iyang mga anak. Bahala nalang og mag-antos siya sa dakong kamingaw ug kalisdanan. Ang mahinungdanon alang kaniya kang Mariter, mao ra ang kabulahanan sa iyang mga anak. (Kataposan)