Ang upos sa sigarilyo ni Paulino Tayhop

Nahimong driver si Paulino sa usa ka dato nga biyuda. Ug maila may gusto sa hilom ang biyuda kaniya. Ang biyuda mao si Madam Carlota nga daghan kaayong higala sa alta sosyedad. Sa pagkamatay sa iyang bana nga si Diomedes duna kini gitugon kaniya, matud pa niini sa buhi pa kini:

“Carlota, gusto nako nga moadto ka sa among isla, samtang buhi pa ko ug tultola ang balay sa magtiayong Anastacio-Magdalina. Ilado sila sa maong dapit...”

“Unsay akong buhaton didto?” nangutana si Carlota o Madam Carlota.

“Imong ipaila ang imong kaugalingon nga ikaw akong asawa,” ni Diomedes pa nga nagpinal na.

“Kay ngano lagi, unsya hinungdan? Di ba matud mo nga dili ka gusto nga mailhan ko sa imong amahan ug inahan ug ingon man sa imong mga igsoon?” Miiknat ang kilay ni Madam Carlota.

“Basta lang gyud, kay kun mamatay na ko, Carlota, ikaw gyud ang ilang samokon. Busa, panahon na nga moadto ka didto sa labing madaling panahon...” Hinay na ang tingog ni Diomedes.

“O, sige, buhaton ko kana, Diomedes,” ug dihang gikuptan ni Diomedes ang tuong kamot ni Carlota kalit lang gipiyong niini ang iyang mga mata. Patay na kini dihang gisapwang ni Carlota ang ulo sa iyang bana. Dinhi miminatay paghilak si Carlota. “Hu, hu, hu, hu, hu, hu, hu! Nganong miuna ka man nako’g biya niining kalibotana. Diomedesssss!!!” Ug misamot paglanog ang tiyabaw sa kawili ni Madam Carlota.

Pagka-ingon ugma, gilubong si Diomedes didto sa ilang yuta sa bukid segun sa tugon niini. Gibuhatan kini’g usa ka musuleo.

Gabii nang nahiuli si Carlota gikan sa usa ka salusalo diin usa siya sa mga importanteng bisita. Dato si Carlota kay siya ang gibinlan sa mga katigayonan ni Diomedes. Ug karon ang iyang driver nga si Paulino may buot isulti kaniya. “Unsa man kanang buot mong isulti nako, ha Paulino?” nagkanayon si Carlota.

“Ako si Paulino Gaudencio, Madam. Ang tinuod kong ngalan mao si Tirtaro, ang igsoon ni Diomedes,” niini pa sa kalma nga tingog. Mikuha kini’g sigarilyo gikan sa kaha ug gidagkotan dayon miyopyop.

“Ha, ik-ikaw igsoon ni Diomedes, apan nganong karon ka lang misulti niini nako?” ingon sa naglagot si Madam Carlota.

“Mao kanay tugon nila ni Tatay ug Nanay. Nia ko aron dad-on ka didto sa isla Panit-Bagakay, ang among dapit diin natawo si Manoy Diomedes...” Mitutok si Paulino kang Madam Carlota.

“Ako si Paulino Tayhop, Madam. Ang among apelyido Tayhop ug si Manoy dili gustong modala niining apelyidoha kay mauwaw siya apan wala niya hunahunaa nga kun wala na siya kuhaon namo ang iyang asawa nga mao ikaw, Madam, apan ayaw lang kahadlok, Madam, kay mobalik ka ra dinhi sa inyong mansion ni Manoy Diomedes. Duna lay ihatag sila si Tatay ug Nanay nimo. Dunay daghang bulawan didto sa isla--didto sa usa ka langob.”

“Dili, dili ko mokuyog nimo didto, Paulino!” Mibanghag si Madam Carlota.

“Mao ba, apan pinaagi niining upos sa akong sigarilyo. Madam, nga akong ihungit kanimo mokuyog ka nako sa way pagdumili!” Ug gipugos ni Paulino paghungit ang upos sa baba sa biyuda. Unya, wala’y supak nga mikuyog si Madam Carlota sa manghod sa iyang bana, ug ang ilang rumbo mao ang isla sa Panit-Bagakay, aron didto dugangan pa ang pagka-ungo ni Madam Carlota. (Kataposan)