Balaod sa kasabutan

Naghilak si Norma nga nibisita karong buntaga, Sabado, sa silingan niyang abogado nga si Atty. Dindo Enriquez nga nagpuyo luyo sa munisipyo sa ilang lungsod sa Zumarraga. Bag-o lang nahuma'g pamahaw ang abogado ug gipadayon siya ni Myrna, kapikas sa abogado nga maoy suod niyang higala.

Dili na siya maulaw ining managtiayong Dindo-Myrna kay kababata niya si Myrna ug sobra bayente anyos na silang managsilingan. Ug nasabot sab niya nga maloloy-on nga pagka-abogado si Dindo. Nagbitbit og tulo ka panid nga papel si Norma dihang gipalingkod siya sa sopa sa sala sa balay sa managtiayon. "Unsa man gyud nang problemaha, ha, Norma? Nga gipatud-an man gyud nimo’g luha?" sukot ni Dindo samtang nanukhi nga naglingkod atbang sa bisita. Namahid og dalidali si Norma sa luha una niasoy sa iyang problema.

Lima ka tuig na siyang biyuda. Aron may ikatabang sa iyang inahang bag-o lang nabiyuda, si Rita nga bugtong anak dalaga, nangaplay pagka-domestic helper sa Hong Kong. Nadawat ug nakatrabaho didto. Gani, tua gihapon sa Hong Kong hangtud karon ug wa nay contact sa iyang inahan. Nabalaka pag-ayo si Norma. Nisamot iyang kabalaka nga siya maoy napaninglan sa utang ni Rita sa Hong Kong.

Sulod sa duha ka tuig, makanunayon ang pagpadala ni Rita og kuwarta matag bulan sa iyang inahan. Nadeliberan pa gyud si Norma og mga gamit sa kusina sama sa mga mahalong pinggan, kaserola, kutsilyo, tinedor ug kutsara, microwave oven, blender ug uban pa. Mga inutang ni Rita sa Hong Kong. Unya, kalit lang naundang ang kuwarta pag-abot ug wa na gyu’y contact si Rita sa inahan. Di na moteks. Di na mateksan. Di na siya matawag sa iyang selpon. Naguol pag-ayo si Norma. Kay wa may laing makasuportar niya. Di na siya katrabaho kay dako siyang masakiton. Magpanglipong siya. Lugos kabarog. Ug pwerte nang dauta tungod sa diabetes. Hapit na siya magpakilimos sa iyang mga igsoon.

"Tulo na ka demand letter akong nadawat gikan sa Hong Kong" ni Norma nga naghikyad sa tulo ka sulat gikan sa abogado sa usa ka Department Store sa Hong Kong. Gitunol niya sa abogado ang mga sulat nga pareha ra’g unod pero lainlain og petsa. Dunay sa bulan sa Mayo, Hunyo ug Hulyo. "Di ba kaha ko mapriso ini Dong Dindo. Kay ikiha naman kono ko matud pa sa sulat" dugang ni Norma sa pagdawat sa abogado sa mga papel. (Di man pasampit og "attorney" ang abogado sa mga silingan) "Layo ra kaayo ka ini sa prisohan oy. Una, way mapriso sa utang. Ikaduha, dili man ikaw ang nangutang. Si Rita man. Way kapasikaran ang kaso batok nimo" ni Dindo nga nagpaklipakli sa tulo ka dahon nga mga papel. Gilabay niya's bintana ang toothpick nga gigamit pagpanukhi.

"Mao ba, Din?" ni Norma nga namahid og usab sa iyang luha ginamit ang panyo sa too niyang kamot. "Dugang pa gyud ana, ang utang mahulog na’g usa ka transaksiyon o kasabutan. Posible dunay mga papeles gipirmahan ni Rita didto sa Hong Kong. Ang kasabutan o kontrata, maimponer lang na sa nasud diin gihimo ang kasabutan. Mao nay gitawag og Territorial Jurisdiction sa balaod. Dili mapatuman ang balaod gawas sa nasud," ni Dindo.

"Unsa god diay. Salamat kun mao kana. Bintaha gyud ning may silingan tang abogado, nga cowboy kaayo," ni Norma. Nisugod na’g lutaw ang pahiyom sa namiyahok nang mga aping. "Ang imong problema nalang, ang pagkawala ni Rita. Wa ba kaha to siya mag-TNT didto?" ni Dindo. "Mahulog gyud og ingon ana. Kay wa man to siya'y klarong visa didto. Mora man la'g tourist," ni Norma. Nisubo na sab   ang panagway.

"Wa gyud tay mahimo ana, Norm. Ampo nalang gyud ta nga way dautang nahitabo niya. Nga di lang mapariha adtong gipangbitay nga naloklokan og drugas ilang mga bag," ni Dindo. "Simbako intawon oy!" ni Norma nga nihinay og tindog. "Unya, pila may akong bayranan sa konsulta?" niya pa. "Wa uy. Mora man ka'g di silingan," ni Dindo. Nagpahiyom. "Nahala. Salamat kaayo, Din. Ari sa ko Myrn!" sampit ni Norma ngadtong Myrna nga kasamtangang nanghugas og pinggan sa kusina. (Kataposan) (Sa gusto’g libreng konsulta, dad-a ning pahina sa opisina sa tagsulat. Sa Sabado sa buntag)