Ungo kuno ang tag-iya

Alas kuwatro sa kaadlawon nakamata si Abeth dihang nakasaghid iyang walang bukton og balhiboon nga init-init. Nibangon siya ug nakita niya sa dan-ag sa lamparilya nga gipulawan sa sala, ang usa ka dakong iro nga light brown ug bulok. Naglubog ang maong hayopan dapit sa iyang wala. Nagmata ang iro nga daw gibantayan silang managtiayon. Duble ang gidak-on sa iro sa baboy'ng aslonon.

Naghagok pa iyang bana nga si Noel sa iyang tupad. Nahibulong ug nahadlok si Abeth kun diin ni gikan ang iro. Kay sa duha ka gabii nilang higda sa balay ni Tiyo Wilben, uyoan ni Noel, wa man siya kitag iro sa iyang balay o sa silinganan. Nangluspad ug nanigang mga mata ni Abeth nga nidalig pikpik sa abaga’s iyang bana aron pukawon.

Petsa 13 sa Pebrero, hapon ang pag-abot nila dinhi sa balay ni Tiyo Wilben nila, sa baryo Malabago, lungsod sa Badian. Nagsakay silag Ceres bus. Nag-inusara ning balaya sa baybayon. Giatiman dayon sila sa Lola Delia ni Noel ug ni Marjorie, ilang katabang. Ulitawong guwang si Tiyo Wilben nila. Dunay tindahan sa merkado sa lungsod. Dagang guwang si Lola Delia, manghod sa Lola Lima ni Noel. Silang tulo ra ang nagpuyo sa maong balay nga layo og silingan.

Pagkagabii, nagpasiga dayon si Tiyo Wilben sa petromax (wa siya nagpakonektar og kuryente, ug lamparilya ray suga). Nag-inom og tuba ang uyoan ug pag-umangkon. Ug nagkalingaw'g kantakanta dinuyogan ni Tiyo Wilben sa iyang gitara. Haranista man ilang uyoan. Probinsiyano ug bukidnon pa man gyud og kinaiya. Iyang balay gama lang sa kawayan.

Tulo ka tuig nang minyo ang managtiayon. Accountant si Abeth sa Nineveh Corp., dakong land developer sa siyudad. Si Noel usa ka seaman nga nibakasyon balig usa ka bulan. Wa pa silay anak. Maong giimbitar ni Tiyo Wilben nila nga ari magsaulog og Valentine's Day sa iyang balay. Basin pa makabuo na silag bata. Manghod si Tiyo Wilben sa Mama Nena ni Noel. Inahan sa iyang mama iyang lola Lina. Suod ang relasyon ni Noel ug Tiyo Wilben niya kay nakabata ang uyoan sa gamay pa ang pag-umangkon. Si lola Delia ang piniyalan sa tindahan.

Sayong buntag sa petsa 14, nanginhas dayon ang batan-ong managtiayon. Nagtagsa silag baldi. Lapad kaayo karon ang hunasan sa Malabago. Masulod ang unom ka SM City. Napuno ilang tagsatagsa ka baldi. Nakakuha silag mga salawaki, lukot, seaweeds sama sa lusay, lato ug guso. May mga kinhason sama sa aninikad, saang, bungkawil, litob ug embaw. Gihakad dayon ni lola Delia ang mga unod sa salawaki. Giputos og dahon sa saging ug gion-unan uban sa mga lusay. Karon pa katilaw og inun-onang tihitihi si Abeth. Gikilaw ang guso. Gituwa ang mga kinhason.

Pagkagabii, hayag ang buwan, human sa panihapon, nanuroy ang magtiayon sa baybayon. Nagsul-ob si Noel og bathing trunks. Si Abeth sa iyang swim suit nga two-piece. Puti kaayo ang mga balas. Nagtiniil silang nanuroy aron mabati nila’s mga lapalapa ang kapino sa mga balas, nga wa mamansahig mga sagbot sama sa papel, plastic, lata o botelya, kay layo sa mga tawo.

"Happy Valentine's Love" ni Noel nga nigakos sa kapikas.

"Happy Valentine's, too" ni Abeth. Nibawos og gakos. Nag-akob dayon ilang mga ngabil. Nangyaka sila tungod sa dakong punoan sa Talisay. Mora gihapon sila'g bag-ong kasal sa kainit sa usag-usa. Labi na ron nga adlaw sa mga kasingkasing. Nagbanig lang silag beach towel. Way nakatugaw sa ilang kalipay.

Dugay'ng nakamata si Noel. "Tiyo Wilben! Kang kinsa man ning irong nia’s sulod!?" wa kapugong si Abeth nga nakasinggit.

Nakamata ang tanang nangatulog. Silang magtiayon ang gipahigda sa sala kay dakog lugar. Nitimbakowas si Noel. Nigawas si Tiyo Wilben sa iyang lawak. Namangon sab si lola Delia ug Marjorie nga nanghigda dapit sa kusina. Giablihan sa ilang tiyo ang pultahan sa balay ug gibugaw ang iro "Tse! Tse! Gawas!" ni Tiyo Wilben nga nisinyas sa iro. Nibarog ang iro. Hinay'ng nilakang padulong sa pultahan. Unya nitikang kanaug sa hagdang kawayan nga may upat ka ang-ang.

"Kinsa may tag-iya adtong iroa, Tiyo?" ni Noel. Namahid sa agtang kay gipaningot nga nagtan-aw sa dakong iro.

"Wa mi kailag kinsay tag-iya. Apan buotan man tong iroa. Di mangunsa", ni Tiyo Wilben.

"Giunsa man to pagsulod dinhi?" ni Abeth.

"Wa gyud tay kalibutan.Kay puro man ta natulog", ni lola Delia.

"Apan nadungog na dinhi nga ungo kuno ang tag-iya anang iroa. Unya ganahan molubog tupad sa babayeng mabdos", timang ni Tiyo Wilben.

"Mao ba?" ni Abeth.

"Sa ato pa, mabdos diay ka?" ni Noel nga nagpahiyom ngadto’s kapikas.

"Basin pa", ni Abeth nga nisidlak ang mga mata.

"Balik una ta’g katulog. Aron inig kahayag, manginhas na sab mo. Sustansiyado god kaayo nang sea foods nga lab-as", ni Tiyo Wilben. Nangidhat sa managtiayon. Ug namalik silag katulog. (Katapusan)