Sa kamatayon ni Ines mangtas

Patay na si Ines o Inse Ines ang gidungogdungog nga ungo dinhi sa balangay sa Tikwi. Ang mga lumolupyo dinhi maglikay gyud niining maong pamilya kay mahadlok sila nga basin og matakdan sila sa pagka-ungo.

Apan si Toribio, ang pangag nga tigluto og bokhayo sa sityo Lawaylaway wala gyud makauyon sa gibuhat sa ilang mga silingan nga mao ang pagsige’g daot sa pamilya ni Inse Ines. Kun ungo pa si Inse Ines duna na untay gibalbal, apan wala pa gyud siya’y nadungog. Mao naglagot siya sa mga silingan niya.

Hinuon, nangandoy man si Toribio matakdan siya aron mahaw-as siya sa kalisud. Kay matud pa kuno sa mga sultisulti sa mga karaang tawo nga kun ikaw mahimong ungo duol ra nimo ang panguwarta ug dali ka ra kunong madato.

Si Inse Ines bitaw mao man ang pinakadato dinhi sa balangay sa Tikwi. Nagpatanto usab siya og kuwarta apan gamay ra ang tubo. Dako ug karaan ang balay ni Inse Ines ug may bugtong anak nga dalagang guwang nga si Hipolita. Kun imong tutokan si Hipolita bation ka’g kahadlok kay may pagka-siga ang mga mata ug hait kaayo’g tinan-awan sa higayon nga motutok kini kanimo.

Sa haya ni Inse Ines nabati sa mga silingan ang hilak-minatay ni Hipolita. Lanog ang iyang tingog nga nagkanayon, “Nayyyyy! Nay Inessssss! Karon nga wala ka na, ako na lang usa niining atong balayyy! Kamingaw na gyud nakoooooo, hu, hu, hu, hu, hu!” Ug bisan gani si Toribio ingon sa gihakop ang iyang kasingkasing sa kaluoy nga nakabati sa minatay nga hilak ni Hipolita. Unya, daghang nahibulong nganong dugay pa kaayo ilubong ang patay’ng lawas ni Inse Ines.

“ Kinsa may ilang gipaabot nga dugay mang gilubong ang patay’ng lawas ni Ines?” Si Siryako pa ngadtong Ikay nga albularya. Kini maoy tighimo’g sundang dinhi sa ilang balangay. Kun duna kay puthaw nga mulye ug gusto ka nga himuon nimong sundang si Siryako na ang bahala kay iya kining trabaho. Kamo ray magsabot sa bayad sa sundang.

“Ambot ngano nga wala pa man ilubong si Inse Ines?” ni Ikay pa nga mikunot ang agtang. “Hoy, Siryako, di ba ungo man kana si Inse Ines?”

“Ungo man kuno, matud nila,” ni Siryako pa nga wala motan-aw kang Ikay. “Pero, wala may gibalbal dinhi sa ato...”

Taudtaod miabot si Toribio ug gusto usab niya nga magpabuhat og sundang kang Siryako. Unya, miapil lang pud siya sa panagkabildo ni Siryako ug Ikay. “Tingali, ugma ilubong na si Inse Ines...” ni Toribio pa. “Didto man gud ko sa ilang Inse Ines ug matud pang Hipolita ugma ilubong na si Inse Ines.”

Nagtinutokay sila si Ikay ug Siryako. Dihay pagduda sa ilang tagsatagsa ka kaugalingon nga si Toribio gipatakdan na kay nganong miadto man siya sa ka Inse Ines. Unya nahilom sila.

Nianang pagka-gabii, dihay suliyaw sa tingog sa duha ka wakwak nga nagbahisbahis. Nabati sa mga silingan nga ang duha ka wakwak nga langgis kaayo’g tingog adto mohunong sa tungod sa balay sa gihaya nga si Inse Ines.

Unya, gikan sa tingog sa wakwak mao na usay nabati sa mga silingan ang hilak-minatay ni Hipolita kay ugma ilubong na man si Inse Ines.

Didto sa menteryo pagka-ugma sa hapon sa lubong sa tiguwang ungo, miminatay paghilak si Hipolita ug ilang nakita nga giagbayan kini ni Toribio kinsa ingon sa naghilak usab. Dinhi ingon sa nagduda na ang mga silingan nga si Toribio usa na gyud ka ungo. Ug nianang pagka-gabii, maoy ilang nabati ang tingog ni Toridio nga nag-awit sa paboritong awit ni Ines ug nagduhawit sila ni Hipolita. Human sa duweto sa duha, mibanos ang kamingaw ug kahilom. (Kataposan)