Kamatayon sa kaabag

Kaadlawon. Nagkapandolpandol ko nga naglakaw paingon sa among umahan nga nahimutang sa bukirang bahin sa Mantalongon gumikan sa kangitngit. Gituyo ko gayud nga ngiob ang pag-anhi aron dili makita ni bisan kinsa.

Buot ko man gud nga sutaon kun unsa ang hinungdan sa pagkatumba sa pipila ka punoan sa tanom kong mga mais. Mahimo na untang anagon ang mga bunga niini apan gihasi sa wala ko pa mailhing linalang. Gibalibali niya ang mga punoan sa mais ug gikawat pa gayud ang mga bunga niini.

Misuot ko nga mainampingon ilawom sa labong nga mga punoan sa mga mais. Unya mipungko ko aron paabuton ang paghugpa sa kahayag. Gipatingkag ko usab ang akong dunggan aron hingpit nga madungog ang mga kasikas. Mingaw kining dapita kay layo da sa mga kabalayan. Bugtong ang awit sa mga kalanggaman ug tingog sa mga kahayopan lamang gayud maoy motudlis sa kamingaw dinhi.

Dili halayo sa akong nahimutangan nakita ko luyo sa hanap nga kahayag sa pikas nga bulan ang lain na sab nga hut-ong sa mga punoan sa mais nga nangatumba. Misurok dihadiha ang akong dugo ug nabatyagan kong daw mobuto na sa kapungot ang akong dughan. Apan giutong ko nalang kini ug pabilin akong wala molihok sa akong nahimutangan sa tuyo nga dili makamugna og kasikas.

Pagkataudtaod may nabati kong tingog ug kasikas. Diha lamang kini sa akong duol. Gihulbot ko dayon ang gitakin kong pinuti ug mihinay ko’g aginod paingon sa gigikanan sa tingog. "Patyon tika!" Nako pa sa akong kaugalingon...

Sunod-sunod ang nahitabong kawat sa among dapit. Ug maoy sagad nga kawaton ang mga hayop, mga bunga sa tanom, ug mga kagamitan sa pagtikad sa yuta nga sama sa piko, bara, pala, karas, taoran, baldi ug uban pa. Tungod niini daghan sa akong mga kasilinganan nga mag-uuma ang nawad-an na sa kadasig sa pagtikad sa ilang uma. Hago man gud kaayo ang pag-ugmad sa yuta unya anihon lamang sa laing tawo ang bunga sa mga tanom niini.

Ubay-ubay na sa mga mag-uuma ning among dapit, ilabi na kadtong nagsalig lamang sa ilang mga tanom, ang nagpakilimos na lamang aron makakaon. Ang uban usab kanila milalin ngadto sa siyudad sa Sugbo aron manarbaho biniyaan ang ilang mga kaumahan.

Gihasmagan ko dayon ang tag-iya sa tingog kinsa nakalitan ug wala intawon makapangandam sa nagsingabot niyang kamatayon. Ug hinurot ang tanan kong kusog, gitigbas ko siya sa makadaghang higayon. Natumba dihadiha ang kanahan ug miligdas sa yuta. Mikirig ug unya namatay. Dihang nasuta kong patay na siya, midali dayon ko sa pagpauli.

Hingpit na ang kahayag sa adlaw dihang nahiabot ko sa among balay. Ug human ko mahugasi ang dala kong pinuti, gitawag ko dayon si Maricel nga akong asawa aron isugid kaniya ang nahitabo. "Wa ra ba dinhi si Mama, Pa!" Nagkanayon si Benjie -- ang kamagulangan namong anak.

"Miiknat sa katingala ang akong kilay tapos mabati ang tubag ni Benjie. Nahibulong ko ning paglakaw ni Maricel. Sagad gayud nga nia ra siya sa balay matag buntag sayo kay magluto sa among pamahaw. "Hain man diay siya, Dong?"

"Moadto kuno to siya sa atong umahan, Pa, kay pangitaon niya ang atong kabaw. Nakabuhi na man sab god ang atong kabaw..."

Misutoy ko’g kanaug sa balay ug midagan paingon sa among umahan. Paghilusad sa akong mga tiil sa halapad namong kamaisan nakita ko si Maricel nga naghilak samtang nagpungko atubangan sa patay na namong kabaw.

"K-Kinsa na man lay moabag sa akong bana sa pagtikad ning among uma karong patay ka na man ... Hu-hu-hu!" ni Maricel pa nga nagpaagas sa iyang mga luha.

Miduol ko sa akong asawa nga hanap na ang panan-aw kay gibiawan na usab sa mga luha. Samtang sa akong kahiladman nagdibal ang tumang pagmahay sa akong nabuhat nga pagpatay sa wala ko lang hisayri nga ang amo ra sab diay nga kabaw! (Kataposan)