Ang kinamanghorang anak sa mangtas

Dinhi sa bukirang balangay sa Bagol-Lubi mao ray madalidali sa mga taga dinhi ang paghimo og mga kawo, bukag, katre, silya ug ang mahuman nila ilang isuroy didto sa lungsod o ang uban moabot na gani sa siyudad. Ila lang kining pas-anon labi na’g katre nga hinimo sa kawayan.

Ang uban nga sama sa kawo, bukag ug silya ila usab nga isuroy. Molugsong sila sa patag dala ang ilang mga binuhat nga alang kanila mao ra gyu’y kakuhaan sa ilang inadlaw’ng panginabuhi.

Habog ang bukid nga nahimutangan sa balangay Bagol-Lubi. Ug kasagaran nga manubo ug manurok dinhi mga ling-on ra gyud sa kawayan, mga romblon, ug mga butong nga bagakay nga mga materyal sa ilang pagahimuon nga mga bukidnong bulohaton.

Unya, kay maihap ra man ang mga lumolupyo dinhi tungod lagi sa kalayo ug kahabog, maong wala gyu’y mangahas sa pagtungas ning maong balangay kay gawas nga gidungog kini nga balangay sa mga ungo, lisod gyud ang agianan nga subayon nimo paingon sa ubos.

Si Miyak nga dunay anak nga dalaga wala na gyud makalugsong sa lungsod kay nahadlok siya basin og maparehas siya sa iyang bana nga namatay ug duha niya ka mga anak nga gipamusil didto sa lugot paingon na sa karsada.

“Gusto ko nga makaadto sa lungsod, Nay,” ni Laylang nga maoy kinamanghoran nilang anak ni Isko. Guwapa kini si Laylang ug daghan usab ang buot nang mangasawa kaniya dinhi sa bukid. Naa sila si Takyo, Balotoy, Mendiong, ug ang anak sa mag-uuma nga si Doloy nga maoy gihigugma ni Laylang sa hilom.

“Ayaw kana’g hunahunaa, Laylang, kay kun imo nang buhaton nga molugsong ka sa patag didto sa lungsod, lagmit duna gyu’y mahitabo nimo. Dalaga ka na ug may kaanyag nga angay gyung kaibgan sa mga lalaki didto sa patag. Dili ko gusto nga maparehas ang imong dangatan sa imong tatay ug sa duha mo ka mga igsuong lalaki. Basta ra ba gikan dinhi sa balangay sa Bagol-Lubi ila gyud nang dudahan dayon nga mga mangtas nga ungo,” seryoso kaayo si Miyak nga namulong ngadto sa iyang pinanggang anak. Si Laylang na lang ang nahabilin niyang mahal sa kinabuhi ug dili siya buot nga may mahitabo kaniya.

“Dili ba ungo man kadto si tatay Basilyo, Nay Miyak?” miiknat ang kilay ni Laylang. “Mangabat man gani to siya dinhi sa ato...”

“Oo, ungo si tatay nimo, ungo ang duha nimo ka igsoon, ungo usab ako, ug ikaw, karong takdol sa buwan, kay mag-desiotso anyos ka na man maanha na kanimo ang dugo sa pagka-ungo,” mitutok si Miyak sa anak.

“Gusto ka, Nay Miyak, nga mahimo kong ungo?” mitutok usab si Laylang kang Miyak. “Nay, nay Miyak, dili ko gusto nga maparehas ninyo. Mao bitaw nga gusto na kong mobiya dinhi sa Bagol-Lubi kay gipul-an na ko sa mga tawo dinhi, kay walay mapili pulos sila mga ungo sama nato. Gusto ko, Nay, nga magpuyo nga normal nga tawo...”

“Naa ra nimo kun mosupak ka, basta kay naa na kanimo ang dugo sa atong kaliwat,” hinay nga namulong si Miyak nga nakasabot sa gibati sa anak. Bisan gani siya dili na unta gusto pang mahimong usa ka mangtas apan dili niya mapugngan ang iyang kaugalingon sa higayon nga molihok na ang dugo sa pagka-ungo.

Takdol na ang buwan ug mihinok paglakaw si Laylang lugsong paingon sa patag dihang nagkuha og mga dahon sa romblon ug buli ang iyang nanay. Walay nahibawo sa iyang laraw ning iyang paglayas. Tuod, pag-abot niya sa may lugot paingon na sa karsada may lima ka mga lalaki nga naglakaw nga mora’g mga hubog. Ug nakita nila siya. “Uy, mga parts, naay mamolds, o, yamat, mao nay atong kalingawan, dali na mo, unsa pay inyong gipaabot, haaaaa!” Ug ilang gigukod si Laylang. Midagan si Laylang apan hiapsan siya. Gigisi ang iyang sinina. Gihuboan. Apan mikalit pagka-usab si Laylang dihang hitandangan ang hubo niyang lawas sa takdol nga buwan. Nahimo siyang usa ka mangtas ug iyang gipamugno ang mga adis-adis nga mga “Gang” ug gisuyop niya ang ilang mga dugo. (Kataposan)