Mga kandila sa nitso

Nobiyembre 1. Alas siyete sa buntag. Sa sam-ang Katoliko sa lungsod sa San Sebastian. Sayong nagdala si Nita og mga buwak ug mga kandila alang sa nitso sa iyang maguwang nga si Brendo. Kay anang lawom na nga mga oras sa niaging gabii, nagpadamgo niya ang igsoon. Nangayog pasaylo niya. Iyang gipasaylo.

"Timailhan nga gipasaylo na ko nimo, pamisahe ko ug pagbutang og mga buwak ug dinagkotang mga kandila sa akong nitso!" katapusang panugon sa maguwang sa damgo ni Nita. Maong nia karon siya. Nagdalag mga buwak ug mga kandila.

Pagdangadanga niya di layo sa nahimutangan sa nitso, nakita niya nga nag-una didto si Sonia ang biyuda ni Brendo ug si Charlie ilang bugtong anak nga ulitawo na. Naglingkod na sila ibabaw sa nitso ug nagbutang nag mga kandilang dinagkotan ug mga buwak sa may ulohan niini. Ni Charlie kay iya mang pag-umangkon, wa siya’y problema. Apan di siya magpakita ni Sonia kay maoy hinungdan nga nagkabangi si Brendo ug siya ug iyang kapikas nga si Rino.

Bisag manghod ni Brendo si Nita, una siyang naminyo. Kay tulo ka tuig na man silang manag-uyab ni Rino nga maoy iyang nabana. Sa ulitawo pa si Rino ug tigpamisita sa ila sa baryo Tabil, kanunay magkasandurot si Brendo ug Rino. Kusog silang manginom apan dili palaaway kun mahubog. Mangatulog lang. Fun-loving kaayo sila. Hilig sab ug kanta-kanta. Gani maayo mang mogunit og sista si Rino. Hiduyogan tanang kanta ni Brendo. Way pagkaputol ilang pagdyaming hangtud naminyo si Nita ug Rino.

Pagkaminyo ni Brendo ngadtong Sonia nga kauban ni Brendo nga magtutudlo sa saring pangpubliko, nausab ang dagan sa relasyon sa managhigala ug nilang managsoon. Nausab gyud. Dakong pagkausab. Kay intrigira si Sonia. Libakera, himantayon, hinawayon ug tabian sa ngatanan. Magpunay og paniid sa mga silingan. Magbantay sa mga sayop. Kun way sayop makita, magmugna lang siya’g sayop sa iyang hunahuna. Ug itabi niya libut sa lungsod.

Gikontra na ni Brendo dili lang si Nita ikatulo niyang manghod ug iyang bana, hasta ilang mga ginikanan nga sila si Tatay Vencio ug Mama Susa nila. Hasta sab tanang igsoon ni Brendo ug ilang mga kapikas. Sila si Rosa, ikaduhang manghud ni Brendo (kay kamaguwangan man si Brendo sa unom ka managsoon) ug iyang bana nga si Fred. Si Minda ug iyang bana nga si Daniel. Si Gina ug iyang bana nga si Frank. Si Vencio Jr. ug iyang asawa nga si Lilia. Malipayon ug mapasegarbohon si Sonia nga iyang bana maoy gikahadlokan sa iyang pamilya.

Awahi na nga nakaamgo si Brendo nga gihimo lang siyang berdugo sa iyang asawa. Iyang asawa nga hinabako kaayo ug madyongera, maoy nigalgal ug nitudlo niya sa maong bisyo. Nasakit siya’g empesema ug sayong namatay. Wa pay singkwenta ang edad. Nabiyaan niya ilang bugtong anak nga si Charlie. Way nibilar nga mga igsoon o bayaw.

Sa damgo ni Nita, nipasabot si Brendo nga i yang gibasol iyang asawa sa tanan.

"Nahimo kong dautan tungod sa akong asawa. Tungod sa iyang kaanyag, nabutaan ko sa akong gugma ug pagpangga alang kaniya. Gituman nako tanan niyang kapritso. Busa, pasayloa ko," ni Brendo.

Nibalik sa agi si Nita kay nagdali siya. Moadto sab siya sa Amiraw diin tua ang mga nitso sa iyang mga ugangan. Nasugatan niya si Noy Porferio nga sepulturero sa menteryo.

"Noy, duna unta koy ipamalihog nimo," ni Nita nga nagpahiyom.

"Unsa man, Madame Nita?" sa tiguwang.

"Ayaw og madame madame diha! Wa man ko nausab Noy uy! Kun nadatu mi karon, kay naabogado akong bana, wa na namo gibutang sa among ulo! Maayo gihapon mis among isigkatawo," ni Nita nga nakatawa.

"Unsa lagi imong ipamalihog?" sa tiguwang.

"Kun wa nay tawo duol sa nitso ni Brendo Manto, ipalihug kog butang ining mga buwak ug kandila. Dagkoti lang unya," ni Nita.

"Ah kana ra diay. Ambi bi," ni Noy Porferio dayong hana og dawat sa mga buwak ug kandila. Gitunol ni Nita. Gidawat sa naulahi. Nikuha si Nitag usa ka gatos nga papel de banko sa iyang pitaka.

"Diha lang una ni nimo, Noy o," ni Nita dayong hatag sa kuwarta.

"Unsa man ni?" sa tiguwang.

"Pasiuna ko nang pinaskohan nimo," ni Nita.

"Salamat ha. Bida! Kun tanan pa lang tawo pareha nimo’g kinaiya, wa gyud untay problema ang kalibutan!" ni Noy Porferio. (Kataposan)