Katapusang Hunat

Sa Anda, Bohol, matag adlaw sa tibuok buwan sa Mayo adunay pista. Usa ka grupo sa mga bayungbayong ang nagsabot nga musulong og pamayle sa pikas baryo. Si Busyo, 18 anyos ug 2nd year high school ra kutob, mao ang nangulo. Siya maoy nagpasiugda sa tanan. Kusog moinom og ilimnong makahubog. Iladong maro ug giilang di muatras kung adunay kagubot sa mga batan-on.

Nahuna-hunaan ni Busyo nga hapit nasad ang tingbalik sa eskwela unya mabiyaan nasad siya sa iyang mga barkada kay mamalik naman sad sila sa pag-eskwela mao nang nagkisi-kisi gyud siya’g tipon sa ubang mga batan-on. Gisabot niya sila’s Ponsing, Bador, Eling og Toribio. Pulos sila mga nagtungha sa high school sa nag-inusarang pribadong tunghaan sa ilang lungsod. Pagkahuman og sabot, nag-iyahay na dayun sa pag-uli aron sa pag-ilis. Gisabuton na nilang dili nalang manihapon sa tagsa-tagsa nilang mga panimay kay sigurado na silang makakaon sa ilang paingnan kay pista man lagi. Ingon pa nila, way mapasmo sa ilang lugar basta pista.

Sayo sa alas siete sa gabii sila nagsugod sa pagbaktas. Ang ilang giingong pikas baryo, mga lima pa ka kilometro ug muagi pa kini og mga isdaan, kabasakan ug menteryo. Dala ang gamay’ng flashlight, nag-una si Busyo og gamay sa iyang mga kauban. Sa sinugdanan, aligri pa ang grupo. Naghisgot sila kung unsay buhaton inig abot.

“Sus bantay gyug di ka kauyab, Syo!” Hagit ni Bador. “Ako pa, sige pilay pusta?” Hambog ni Busyo. May pagkahambugiroon kini siya siguro tungod kay hitsuraan man sad.

“Ikaw sad diay Dor, bantay ka’g mokaratil ka’g dagan kung makita kag santilmo unya!” Unsay santilmo, itorya ra na! Estoryahe!”     

“Pero si Toribio sad dili raba niya atrasan basta kaon. Pila kaha ka balay ani ma sak-an?” Tingog ni Eling.

Sa dugay nilang estorya, niabot na gyud sila sa lugar. Nidiritso sila sa kailang panimay aron sa pagpanihapon. Nabusog ug wala na mobalhin pa sa laing panimay kay ang bayle man gyud ang ilang tuyo.

Didto sa baylehan, ang mga de kolor nga mga suga mao lang ang naghatag og gamay’ng kahayag sa lugar. Kada balik sa kahayag, nagliraw-liraw ang mga mata sa mga batan-on. Gusto nilang makit-an ang mahimong makasayaw.

“Para kini sa tanan!”, Tingog sa announcer. Naghurot og punsisok ang mga batan-on duol sa mga nagtapok nga nga batan-ong babaye. Nagkanya-kanya’g bunlot sa mga kamot.

“Hoy! Hinay-hinay sad intawon oi!,” reklamo sa usa ka babaye. Nagpinarisay. Ang uban nagpatunga sa basketball court apan gamay ra kini sila. Ang kadaghanan nagpunay’g padaplin sa may ngitngiton nga bahin niini.

“Ayaw lang intawon mo palayo. Ayaw lang sa ngitnigit” Nitingog na usab ang announcer aron sa pagpahimangno sa dili pagpalayo sa basketball court.

Ikatulo ka sayaw... ikaupat... ikalima... hangtud sa makadaghan... ug lawom na ang kagahibhon. Haghinay-hinay na usab sa pagpanghipos ang mga tagdumala.

“Katapusang sadsad alang sa tanan. Katapusang hunat. Bayle tibuok kalibutan!” Nisinggit nasad ang announcer. Sa katapusang higayon nagpunsisok na usab ang tanang mga batan-on, isig pili-ay sa mga babaye. Ang uban gibantayan na ang ilang regular nga parisan.

“Hahay, mao ra to?, Bagulgol ni Ponsing. Kabilitin gud. Wa paman manginit akong lapalapa!

Way nahimo ang mga batan-on kung di ang pagpanguli nalang. Alas 11:30 na sa kagabhi-on nga nagsugod na sila sa pagpanglakaw. 

Tungod kay hilit nga lugar, tagsa na ang mga poste sa kuryente nga adunay bombilya sa suga. Naa man ugaling apan mga pundido. Mga pila pa ka kilomerto una pa ilang makita ang kahayag.

Gamit ang susamang flashlight, nagpadayon sila sa paglakaw. Hangtud nga nagkaduol na sila sa lugar nga ilang gikahadlukan—ang menteryo. Tagsa nalang magtingog-tingog ang mga batan-on. Medyo sikit nasad sila sa paglakaw.

“Hala Ling, gahapon kuno nagpakita ra ba si Inday Potenciana!,” panghadlok ni Busyo.

“Ayaw’g binuang diha, Syo!” Kabuotan adtong Inday Potenciana. Kadugay nato niyang namatay. Wala paman gani natawo atong mga ginikanan.

“Basta ikaw gud, nagkayo man gani kuno siya.”

“Ayaw lagi’g binuang diha. Sige pa kuno diha kay unhan kita mo’g dagan.”

Apan pila palang ka dupa gikan sa menteryo, nakita na nila ang nag-ulyap-ulyap nga kayo. Daw nagdagan-dagan. Mopakita. Mawala. Unya motumaw. Ug sa dihang nagkaanam kini sa pagkadako. Nisyagit si Busyo.

“Hunat mo, managan tang tanan! Dagan!

Nanagan ang tanan sa way panglingi-lingi. Nag-una si Busyo sa pagdagan. Dagan! Nabugto ang sinelas apan padayon sa pagdagan. Nabuhian ang flashlight. Dagan! 

Pag-abot sa may unahan, murag irong buang nagdiwal-wal ang dila nga naghangos. Nanghangos ang tanan! Apan padayon gihapon sa paglakaw. Paspas sa paglakaw.

Pipila ka minuto niabot ang usa ka hamtong nga lalaki, ug nanguta.

“Nganong nanagan man mo?”

“Adunay santilmo, Nong!

“Unsay santilmo nga ako man tong naghaling.”

“Ay giatot,” tubag ni Busyo.

Nagtinan-away sila ug nangbuhakhak sa pagpangatawa.