Unsa na ni?

Giingon dinhi nga sa gibayad nga P14.4 billion sa GMR-Megawide Cebu Airport Corp. (GMCAC) ngadto sa Mactan-Cebu International Airport Authority (MCIAA), ang share o ang bahin sa MCIAA P4.8 billion lang (wa gani makatunga sa gibayad) The rest, sumala sa naandan, didto punta sa national government o sa Imperial Manila, specifically ngadto sa BIR ug sa DOTr.

Unsa na ni?

Karon, naproblema intawon ang MCIAA pag-implement sa ilang mga proyekto, sama sa pagpalit og yuta nga kabalhinan sa mga squatters nga nagpuyo sa luna nga gipanag-iya sa MCIAA.

Apan, wa tay mahimo niini kay lagi sila man gyud didto sa kaulohan ang magbuot ubos sa over-centralized nga sistema sa atong pang-gobiyerno.

Unya, supak ka sa Federalism?

* * *

Hinayhinay niining atong mga tinguha pagpangutang o pag-loan gikan sa China, ilabi na kun maoy atong i-collateral ang atong mga natural resources.

Kuyaw ni. Matud pa sa Washington-based Center for Global Development, usa ka non-profit nga research organization, atong kutluon, “nations participating in the BRI (Built & Road Initiative) that will default in loan repayments will eventually find themselves at the mercy of Beijing.”

Hinaut nga kun mahinayon kining atong mga  laraw pag-loan gikan sa China, nga kun maglisud na kita unya pagbayad sa mga utang, dili unta kita mahimutang “at the mercy of Beijing.”

Matud pa, pagkakaron aduna nay walo (8) ka nasud “are now vulnerable to above-average debt: Djibouti, Kyrgyzstan, Laos, the Maldives, Mongolia, Montenegro, Pakistan and Tajikistan,” sumala pa sa maong report. Ila kining ginganlan og debt-trap. Hinaut nga dili kita malit-ag og magapos niining maong laang sa pagpangutang, sama sa nahitabo sa Sri Lanka nga ilang gitahan ngadto sa China ang usa ka dakung pwerto ngadto sa mga kompaniya ginag-iya sa kagamhanan again, hinaut nga dili kini mahitabo sa atong nasud.

Giingon dinhi nga ang mga nasud sa Sierra Leone, Malaysia, Pakistan ug Nepal wala modayon sa ilang pag-loan gikan sa China.

Matud ni Muntinlupa Rep. Ruffy Biazon: “Protection and preservation of national interest compels us to reject the Chinese concept of using natural resources as loan collateral.”

So, mangutang man, di lang magpalabi ug kon mahimo, dili lang nato i-collateral ang atong natural resources.

By the way, ang China ra bay atong kautangan? Sa atong kasuko sa America ug sa European countries, ang China ra bay atong kadangpan?

Di ba mahimo nga katunga lang una sa “build, build, build” project ang atong tumanon?