Ang kabaw ni Kolas ungo

MOTUO KA’G DILI (Matag Domingo)

Dinhi sa sityo Panas-Bato si Kolas ra gyud ang matawag nga labing kugihan nga ulitawo tungod kay way puas ang iyang pagtikad sa iyang uma nga kabilin sa mihalin na niyang mga ginikanan. Sila si tatay Tibong ug nanay Daria niya wala na ning kalibotan ug nag-inusara na lang siya kay lagi bugtong mang anak.

Ug kay nakat-on man siya sa iyang pagkakugihan diha sa iyang tatay Tibong sa buhi pa kadto maong hangtod karon makita gyud sa taga dinhi sa ilang sityo ang kakugihan sa ulitawo.

May halapad nga kamaisan si Kolas ug kun hunahunaon way kagutom ang kinabuhi ni Kolas, mao man gani nga anha niya mangayo og mga lagutmon ang uban niyang mga silingan. Ang uban pud nga silingan niya mangayo’g mais ug hatagan lang pud ni Kolas kay nagdasok na man sa sinanggi niyang mga mais ang payag nga maoy iyang gipundohan sa mga lagas nang mga mais.

Ug karong buntaga makita si Kolas nga nagtikad na pud sa iyang uma kay sa sunod bulan mohana na ra ba ang ulan sa Abril ug gikinahanglan nga makapamugas na siya sa labing madaling panahon.

“Hoy, kolas, dili ka bation og ka kapoy, no, nga kada-adlaw tika nga makita nga magtikad sa imong darohan,” ni Lilia pa nga anak sa ilang Barangay Kapitan dihang hiagian siya niini samtang nagbugwal siya sa tabunok nga yuta aron kini mahumok.

“Kapoyon man hinuon ko, Lil, kun tua ko sa balay, laay kaayo didto, uy, kay ako rang usa,” tubag ni Kolas nga mipahiyom kang Lilia. Sa hilom may kaibo’g siya sa dalaga apan ingon sa bation niya ang kataha sa higayon nga anaa na kini sa iyang atubangan. “Asa man diay ka paingon, Lil?”

“Moadto ko sa ka ingko Basti kay mangayo’g himughat. Mora man gud og nabughat si nanay Tarsila,” tubag sa dalaga. “Ubani hinuon ko bi, Kolas...”

Mitindog si Kolas aron sa pag-uyon sa gihangyo kaniya sa dalaga. Apan kalit lang nangusmo ang iyang kabaw nga diha niya ihigot ug gipalandungan ilawom sa dakong punoan sa anunang. Mora kini’g gigil-asan sa iyang nahimutangan.

“Hala, uy, Kolas, mora lagi na’g nasuko ang imong kabaw, nagpangusmo ug nagsige’g tan-aw nako,” nakuyawan ang dalaga.

“Ingon ana gyud nang akong kabaw, basta makakita’g guwapa,” mikomedya og sulti si Kolas. Tuod, gikuyogan ni Kolas si Lilia paingon ngadto sa ka ingko Basti aron mangayo’g mga himughat nga mga gagmay’ng tanom sa banika sama sa elepante, tuwaytuway ug dila-dila sa iro. Apan nakugang sila dihang giatngan sila sa grupo ni Baldo nga isog kaayo’g tinan-awan kang Kolas. Kuyog niya ang upat niya ka mga barkada. Bugoy kini si Baldo nga anak ni Konsehal Laroy ug taudtaod nang nangulitawo kang Lilia apan wala gyud sugta sa dalaga. Way daghang pangutana miduol kini kang Kolas ug gisuntok ang nawong niini. Ug kay wa dayon makabantay maong natumba si Kolas ug gipatidpatiran pa sa mga kauban ni Baldo. Nakasinggit si Lilia sa kahadlok ug mibadlong kanila ni Baldo apan wala gyud sila  maminaw sa dalaga. Nagpadayon ang ilang pagkulata kang Baldo.

“Way makakuyogkuyog kang Lilia kay ako maoy angay niya ug dili ikaw!” lanog ang tingog ni Baldo. Apan nahalingi sila dihang may nabati silang kusog kaayong kusmo ug maoy ilang nakita ang kabaw ni Kolas nga nagpaatbang kanila ug andam nang mohamag kanila.

“Uy, ang kabaw ni Kolas, mga parts ug nia paingon nato!” ni Baldo pa nga miatras apan uwahi na kay gipanungay na man sila sa kabaw ni Kolas. Nangalagpot sila si Baldo ug gitiwasan pa gyud og sangkil sa kabaw ni Kolas nga ingon sa puwerte nang sukoa. Nanagan sila si Baldo nga daghan kaayo’g mga bun-og.

“Buotan man diay nang imong kabaw, no, Kolas, kay molaban man og agalon,” hinay ang tingog ni Lilia nga mibutang og dahon sa atis sa nabun-og nga bukton sa ulitawo. “Da, mao toy angay nila, mga maldito, mga bugoy, bisa’g wala manghilabot ila gyung hilabtan...”

Unya may nakakita kang Kolas nga nagtuwad sa may ilawom sa anunang samtang ang iyang kabaw hilom lang nga nagbarog nga morag nagbantay sa iyang agalon. Unya bisan supak sa kabubut-on sa Kapitan naminyo gyud  si Lilia kang Kolas nga matud pa apo ni titi Berino nga maoy pinakamangtas nga ungo sa sityo Daman-Hagok. Paglabay sa usa ka bulan human sila makasal si Kolas ug Lilia, may nakakita kanilang duha nga nagtuwad sa dakong punoan sa kahoy’ng banaba, ug matud pa hasta kuno si Lilia nahimo nang ungo kay gipatakdan sa iyang bana.

Duna untay mosukmat kang Kolas ug Lilia apan dili makaduol kay lutoson sa kabaw ni Kolas nga kabilin sa namatay niining amahang ungo. (Kataposan)