Pakyas si Dindo sa unang gugma. Basted siya sa iyang pagpangulitawo ni Edna. Nakahukom siyang magpahupay sa sakit sa dughan. Nibakasyon siya sa probinsiya. Nipuyo siya sa balay sa iyang lolo Inggoy (amahan sa iyang papa) sa baryo Kambagyohon. Nananghid siya sa iyang manager sa call center. Usa ka bulan lang ang gihatag nga leave of absence sa iyang labaw.
Nakahugoyhugoy si Dindo sa iyang mga ig-agaw nga tua ra’s probinsiya namuyo. Nakakuyog siya’g pangayam og mga langgam ug hawo. Nanakop sila’g mga baki sa sapa. Nakatilaw siya’g baki nga inun-onan. Nakainom siya’g lainlaing matang sa tuba. Nakapangharana siya’g mga dalagang bukidnon. Lahi nga kalingawan ang nasinati ni Dindo sa probinsiya. Dali rang napupos ang usa ka bulan. Nanamilit siya’s iyang lolo, sayong buntag sa katapusang adlaw sa iyang bakasyon.
“Nasayod ko nganong nibakasyon ka dinhi. Aron di masubli imong sakit sa dughan, duna ko’y itambag nimo,†ni lolo Inggoy. Mapahiyumon. Dugay na siyang biyudo. Nabuhi sa iyang kamaisan ug kalubihan. Nagsuhol siya’g tigpanguma, tigsaka’g lubi ug tigpananggot. Nabuhi gihapon niya ang iyang mga anak ug mga apo nga nangipon pa niya.
Naulaw si Dindo sa iyang lolo. Wa siya nagdahum nga nanulti sa iyang lolo iyang mga ig-agaw sa iyang gisumbong nila.
“Mao ba, lo?†ni Dindo. Nanglipaghong.
“Daghan kang mga pangandoy sa kinabuhi. Kun may gipangandoy ka, ayaw pagsobra sa pagpaninuod. Ayaw palabi og paneguro nga makab-ut nimo. Paningkamot. Apan ayaw pasobrahi†sa tiguwang. Nilingkod sa lantay’ng kawayan sa pantawan.
“Ngano man, lo?†ni Dindo. Nitupad sa iyang lolo.
“Sa akong edad nga nakab-ut karon, 80, daghan na kong nakat-onan. The more you want something, the more it escapes you,†sa tiguwang.
“Sakto gyud ka, lo,†ni Dindo.
“Aron ka mulampos, ayaw kahadlok mapakyas. Usahay, molikay ang kalampusan, tungod sa kahadlok nimong mapakyas. Ayaw kahadlok. Busa, sulay sa makadaghan. Kada kapakyasan, usa ka dakung kaalam madugang,†sa tiguwang. Nanglantaw sa kamaisan ug kalubihan sa bakilid ubos sa balay.
“Salamat, lo,†ni Dindo.
“Usahay ang imong pangandoy, makab-ut na nimo kun wa ka na magkinahanglan ana,†sa tiguwang. Naisa ang kilay ni Dindo.
“Ayaw ihurot ang imong gugma sa babaye. Binli og gamay para sa imong kaugalingon. Kay ang babaye, kamao mo-abusar. Ganuyon ka sa kadaut. Di ka kabalibad kun wa kay nahibiling gugma sa imong kaugalingon,†sa tiguwang.
“Salamat kaayo, lo,†ni Dindo. Nigakos sa apohan.
“Ug timan-i kanunay. Matud pa ni Kuya Kim, Ang buhay ay weather weather lang,†sa tiguwang. Nagpahiyom.
“Kana maoy wa nako hisabti, lo,†ni Dindo.
“Ang gipasabot ana, dili nimo mausab ang huyop sa hangin. Apan maliso nimo imong layag aron muabot ka’s imong padulngan†sa tiguwang. Niapir si Dindo sa iyang lolo. Nag-apir sila.
“Wa gyud ko nasayop nga nibakasyon ko dinhi, Lo†ni Dindo. Mapahiyumon nga nanaug sa hagdang kawayan. Nagkabiba sa iyang gamay’ng shoulder bag. (Katapusan)