Kakugi nga gibaslan og grasya

CEBU, Philippines - “Magkugi sila. Mopili pud sila og tawo nga kasaligan nga pautangon ug duna gyud sila’y pasensiya. Kakugi ug pasensya kay mo-successful gyud ka.” Kini ang tambag ni Fe Dela Cruz, 64-anyos ngadto sa mga tawong nisulod og negosyo sa Ready To Wear clothes kon RTW.

Si Fe  lumad nga taga Brgy. Looc sa Dakbayan sa Lapu-Lapu, nagpuyo na karon sa Brgy. Gun-ob, nipaambit dinhi sa Banat News Tingusbawan sa iyang kasinatian sa kinabuhi ug pagpalambo sa iyang negosyo.

Kamanghuran siya nga anak sa napulo ka magsuon sa magtiayong Isabelo ug Cleofe Dungog. Giangkon niya nga wala tuod sila’y daghang kwarta kaniadto apan buhong sila sa mga pagkaon ug pagmahal tungod sa kakugihan sa iyang mga ginikanan. Diin adunay kaugalingong fishpond ang iyang amahan ug daghan sab kining tinanom nga lagutmon nga maoy nagpatul-id sa ilang mga tina-i.

“Ang bawon namo sa una kay 25 centavos pa. Ang kwarta sa una kay bililhon pa man, dili kalas og kwarta” butyag ni Fe.

Nakadayon ang crush

Nagtungha sa hayskul si Fe sa Saint Aphonsus Catholic School apan wala nakalampos human gitaban sa iyang uyab ug iya na karong kapikas nga si Leonardo “Narding” Dela Cruz, 73-anyos, lumad nga taga Bulacan.

Nagkaila ang duha sa baylehan dihang nisuroy ang ulitawo sa ilang lugar atol sa piyesta. Kay presidente man ang iyang inahan sa kapilya kaniadto, gipalingkod siya sa tunga kauban sa iyang dalagang ig-agaw aron sa pagpadugok sa mga tawo. Niadtong gabhiona, unang nipitik ang iyang dughan dihang nakit-an niya si Narding sa unahan nga nagpasiplat  kaniya.

“Niana ko sa akong ig-agaw… Kagwapo anang lakiha oh, niya nindot og pamarog. Maayo unta nga motan-aw nako unya iya kong kuhaon,” niya pa.

Tuod man, natinuod ang pangandoy ni Fe kay giduol gyud siya ni Narding ug didto nagsugod ang ilang paghinigugmaay.

Si Narding sa iyang bahin, nipaambit nga ang kaanyag ug ang height ni Fe maoy una niyang nagustohan. Samtang si Fe niangkon nga kiligon siya kun kidhatan ni Narding.

Dali ra matud pa ang mga panghitabo diin sa edad nga 16-anyos, naminyo siya kang Narding kinsa 26-anyos na kaniadto.

Dugang niya nga buotan ug responsable nga pagkaamahan ug pagkabana si Narding.        “Tininuod diay iyaha sa una nako, ako sa una bata pa lagi ko, binata ra akoa. Sige siya og pamisita bisan nga ngit-ngit ug kabatoan ang among dapit,” paambit pa niini.

Ni-uban si Fe kang Narding didto sa Bulacan ug didto sila nakasal hinungdan nga naundang siya sa pag-eskwela. Apan giapas siya sa iyang maguwang ug dinhi na sa Cebu nanganak sa iyang kamagwangang anak.

Wala nakaagwanta si Narding ug niapas dinhi sa Cebu ug dinhi na sila nagpuyo. Nakatrabaho kini isip baradero sa shipyard diin P36 lang ang sweldo matag semana.

Pagtukod og negosyo

Niadto og Bulacan si Fe ug Narding pinaagi sa free pass sa barko. Gihatagan sila og P500  sa igsuon ni Narding ug mao kini ang iyang gipalit og mga sinena sa Divisoria aron ibaligya dinhi sa Sugbo.

Asoy ni Fe nga makapalit na siya sa una og blouse sa kantidad nga P8 diin ipautang niya og P15 ug daster nga tag P12 diin P25 ang iyang presyo. Sulod sa duha ka buwan, impason kini sa iyang mga kustomer.

Kay kaniadto wala pay malls sa Opon, kinahanglan pa nga molabang sa Siyudad sa Sugbo ang mga Oponganon aron mamalit og sinena. Mao nga matud ni Fe, kini maoy hinungdan kun nganong kalit nga nilambo ang iyang negosyo.

Matag duha ka buwan, mobiyahe siya sa kaulohan aron mangumpra. Sigon niya nga manghangyo ra siya sa iyang mga ig-agaw nga airforce aron makasakay og airforce plane diin malibre ang iyang plete paingon sa Manila.

Giisip sab ni Fe nga naswertehan lang gyud siya ug linya sab gyud niya ang pagnegosyo.

Mapasigarbuhon niyang gibutyag nga atngan gyud siya kaniadto sa iyang mga suki aron mopalit sa iyang mga kinumpra.

“Inig abot nako gikan sa Manila, ang mga tawo kay mag-atang  na sa amoa. Labing dugay kay tulo ka adlaw kay mahurot na bisag utang pa,” matud pa niini. Gumikan niini, aduna sila’y silingan na nisunod sa iyang negosyo apan wala kini nagdugay.

Gibutyag ni Fe nga grabe ang iyang kaagi kaniadto diin siya mismo ang mopas-an sa iyang mga tinda.

“Mag-antos ko inig transport nako kay ako ra ang mangumpra. Niagi gyud ko ana nga mga bag nga dagko akong pas-anon.” niya pa.

Laing suliran nga iyang natagbuan sa maong negosyo mao ang pagsuroy sa mga baligya ug ang pagpaningil sa mga utang.

“Kun ma-discourage ka, dili gyud ka makanegsoyo og dugay. Sa tinuod lang daghan man dili mobayad nimo pero dili sab gyud tanan dili mobayad. Ang importante ana nga matag duha ka buwan aduna kay mapuhonan para ikapangumpra.”

Matud pa ni Fe nga daku kaayo og gikatabang ang iyang negosyo sa pagbuhi sa iyang pamilya hilabi na sa panahon nga ni-apply ang iyang bana ngadto sa gawas sa nasud.

Ang kwarta nga puhonan sa iyang negosyo mao ang iyang gibayad sa P3,800 nga travel bond sa paglarga sa gawas ni Narding diin walo ka buwan kining natanggong sa Manila una pa hingpit nakalarga paingon sa Saudi diin onse katuig siya didto isip welder.

Paglarga ni Narding, niarang-arang ang ilang pagpuyo ug nibalik na sab siya og pagpautang og RTW aron makaabag sa galastuhan ug nakapahuman gyud sila og paeskwela sa ilang tulo ka mga anak.

Sa kasamtangan, nagkuha na lang og dealers si Fe aron maoy mobaligya sa iyang RTWs. Apan pilion ra niya ang iyang hatagan kay adunay dealers nga unahon pagkuha ang ginansiya hinungdan nga dili na mabalik ang puhunan.

Nilaylo siya sa maong negosyo kay dili na siya tugotan sa iyang mga anak tungod sa kahago sa pagpangumpra ilabi na karon nga edaran na siya.

Ang iyang apo nga si Meshelle maoy nisunod sa iyang tunob ug maoy mobaligya usahay sa iyang RTW.

Pagsuway sa kinabuhi

Iyang giangkon nga nihinay na ang iyang negosyo karon tungod sa mga dagkung tindahan. Matud niya nga ang nakanindot sa maong negosyo kay wala kay amo ug kun dili mahalin, anaa ra ug dili mabaho.

Gibutyag niini nga karon, dili na kaayo siya sa pagpangumpra.  Muadto siya sa Manila aron mamili, apan iya ra kining ipadala dinhi sa Sugbo ug sugaton sa pier.

Napasagdan ni Fe ang maong negosyo dihang na-diagnose siya sa sakit nga breast cancer kaniadtong 2012 diin giisip niya nga labing daku nga pagsuway nga naangkon sa kinabuhi.

Iyang giangkon nga nawad-an siya og gana nga magpakabuhi pa ug nahugno gyud siya human nahibawo sa mao niyang sakit.

Apan nagpakalig-on siya karon ug nakigbisog alang sa iyang mga anak ug mga apo kinsa naghatag kaniya og kalipay sa kinabuhi.

“Ang akong mga anak ug mga apo bisan gagmay pa, sila ang sige’g ingon nako nga mo-fight gyud. Adto ko nikuha nila og kusog, didto pud nako nakita nga pinangga gyud ko sa akong mga anak,” butyag pa niya.

Laing gibutyag ni Fe nga daku kaayo og papel ang Ginoo sa iyang kinabuhi kay mao kini ang naghatag kaniya og kusog nga makigbugno sa tanang pagsuway ug kasakit. Gani aduna siya’y tinuig nga tulumanon sa Birhen sa Lourdes, diin mag-novena siya ug manawag sa mga silingan hilabi na sa mga bata aron mosabat sa rosaryo.

Bisan paman sa iyang gihambin karon, wala kini igsapayan ni Fe kay tataw nga ang iyang paningkamot ug kakugi, gibaslan og makabungog nga grasya gikan sa Kahitas-an. (BANAT NEWS)