CEBU, Philippines - Sa Pilipinhong katilingban, normal ug kabahin na sa tradisyon ang makita nga mga ginagmay nga mga patigayon nga sa sinugdanan ang mga silingan ray gitan-aw nilang mamahimo nilang parokyano.
Makita ang nagkalain-laing tindahan sa kabarangayan-- madako man o magamay -- nga nagbaligya og nagkadaiyang mga produkto ug serbisyo.
Ang mga Filipino way kaparehas sa “creativity” ilabi na ginagmay nga negosyo kay ang uban aron palahi sa uban, “exotic street food” gyud maoy ilang ibaligya sama niining gitawag og “Tuslob Buwa” sa Sugbuanon.
Kun hubaron kini ngadto sa Iningles, dayag kining nagkahulogan nga “to dip into bubbles.”
Apan ang pangutana, unsa man gayod kining Tuslob Buwa? Giunsa man kini pag-andam ug pagluto? Pila kaha ang makwarta matag adlaw sa mga tawong nagnegosyo niini? Ug nganong daghang mga tawo ang nagkagusto niining matang sa Binisaya nga “food treat”?
Aron pagtubag nianang mga pangutanaha, ang BANAT Tingusbawan mibisita usa sa mga dapit diin unang misikat ang maong pagkaon, sa Barangay Ermita sa Dakbayan sa Sugbo.
Ang 33-anyos nga si Diolita Tuan namaligya og Tuslob Buwa sulod na sa 15 ka tuig hangtod karon.
“Dugay na g’yud kaayo mi aning negosyoha uy hangtod karon mao gihapon among gisaligan,” asoy pa sa ginang sulod sa iyang gamay nga pinuy-anan diha sa Barangay Ermita. “Sa tinuod lang, motuo ka o sa di, mao ni nagbuhi sa akong mga anak bisan wala akong bana.” Si Tuan maoy nag-inusarang nagbuhi sa iyang lima ka mga anak sukad nga napriso ang iyang bana sa provincial jail tungod sa pagbuhat og krimen.
Matud niya kinahanglan g’yud siyang maninguha sa kinabuhi alang sa iyang mga anak, ug ang iyang negosyo nga Tuslob Buwa maoy nakatabang kanila.
“Tungod kay wa man koy trabaho, nagdepende na lang g’yud mi ani ug unya kay pwerteng halina g’yud ani ilabi na sa mga residente dinhi,” saysay pa ni Tuan.
Niadtong dekada 90 nagsugod sa maong negosyo ang iyang inahan nga si Manang Estela ug sa paglabay sa panahon, nihunong na kini kay nakadesider nga noodles, itlog ug painit maoy gipokus niya og paninda sa gamay nilang tindahan.
Tungod niini gisalo ni Diolita matang sa negosyong “Tuslob Buwa” gamit ang P300 nga puhonan nga maoy iyang gipalit sa iyang “recipe” ug puso.
Ang mga sangkap sa “Tuslob Buwa” utok sa baboy, atay o tina-i sa baboy (mahimo ra kining kapilian), bombay, mantika, patis ug mga seasonings.
Matud niya, ang unang buhaton mao ang paggisa ug pagsagol sa tanang mga sangkap ug huwaton hangtod nga maluto kini (utok o atay sa baboy, mas maayo kun pabukalan una sa di pa kini isagol sa ubang mga sangkap). Human niana, ang luto na nga “mixed” ibalhin dayon ngadto sa usa sa panaksan.
Mag-andam usab siyang daan kanunay nga init nga mantika sa kaha aron kung dunay mokaon, butangan na lang niya kini og luto daan nga Tuslob Buwa mix ngadto sa kaha hangtod hinay-hinay nga mogawas ang buwa.
Ang nakalahi sa Tuslob Buwa mao nga ang mga manga-on -- bata, tiguwang, lalaki, babaye, pobre o kwartahan man -- mahimo rang motuslob sa ilang puso ngadto sa kaha.
Sa kaso ni Tuan ug sa kasagarang sitwasyon gani, libre ang buwa kay puso lang maoy pabayran og P3 matag usa. “Mao na nga sa puso ra mi makakuha og ganansiya kay libre ra man ang buwa,” dugang pa niya. “Paninguha-on g’yud namo nga mahurot ang among puso kada adlaw para naa mi dako nga income.”
Matud niya makapahurot siya og 200 ka puso matag adlaw. Ang puso ilang mapalit og P1.50 ang usa.
“So kung mahurot na ang 200 ka buok puso, kaluoy sa Ginoo makahalin gud ko og P600. Ang ganansiya mao nay gisaligan namo sa gastohan adlaw-adlaw ug sa pag-eskuyla sa akong mga anak,” sumala pang Diolita.
Apan tungod sa pagsikat sa maong ‘street food’ mitaas usab ang demand sa utok sa baboy isip maoy main ingredient niini. Hinuon dunay suki nga supplier si Tuan diha sa Carbon Market apan sa panahon nga nihit g’yud ang utok sa baboy, mahimo ra ang atay sa baboy.
Sama sa laing negosyo sa pagkaon, duna nay mga susama niini nga mapalit sa mas mahalong mga kan-anan sa sama sa food ug convenience shops sa siyudad – sama sa usa ka kan-anan diha sa Gorordo Avenue, apan dili lang usa ka kaha ang tapuk-an sa nagkalain-laing mga customer, ang matag grupo sa customer duna silay kaugalingong lamesa , lutoanan ug kaha apil na ang “buwa.”
Segun pa usab ni Tuan nga sagad sa iyang mga kustomer iya rang mga silingan ug mga tinun-an sa kasikbit nga mga tunghaan.
“Kahibawo ka mao g’yud intawon ni kan-on sa mga pobre ilabi na kung way igong kwarta. Mabuhi na mi ani oy,” dugang pa niya.
Miangkon usab siya nga daghang mga estoryang nanggawas nga hugaw ang maong matang sa pagkaon, apan iyaha kining gisalikway kay kun hugaw pa wala na untay mangaon sa iyang baligya.
Ang pag-serve og buwa tingali bag-o alang sa pipila kanato, apan ang tinuod niana dugay na kini. Daghan ang miingon nga naggikan kini sa Barangay Pasil sa siyudad, pipila lang ka minutos nga lakaw gikan sa Ermita ug Carbon. Duna say sa Mambaling.
Apan bisan asa pa kini nagsugod, ang importante daghang pamilya ang natabangan niini. (BANAT NEWS)