“No Glory without Sacrifice”

CEBU, Philippines — Dili matod pa molampos ang usa ka tawo kon dili kini makamao mosakripisyo. Matod pa, ang tanan nga nag-antos molampos gayud. Usa sa mupamatuod niini mao ang public school teacher nga si Deodita Villanueva, 54 anyos. Siya ang nanag-iya sa Peryang Bakery & Carenderia ug De-reeve Eatery sa dakbayan sa Carcar. Tumang kalisud ang iyang gisagubang sa wala pa niya natagamtam ang kalampusan niya karon.

Lumad sa Sagay, Negros Occidental, ikaupat siya sa walo ka managsuon. Wala’y klarong kinitaan iyang mga ginikanan isip trabahante sa usa ka katubhan didto sa ilaha. Alas tres pa lang sa kadlawon, mumata na silang tanan aron mawadwad na sa umahan.

Nagtungha si Deodita sa Raymundo Topaz Elementary School diin nigradwar siyang valedictorian bisan pa man nga wala siya’y balon usahay ug wala’y ikapalit og projects. “Mopalit ko’g pan sa una unya ibaligya nako sa akong mga classmates, ug ang halin ipalit nako og mga projects,” butyag niya sa Banat News Tingusbawan.

Wala dayon siya nakapadayon og high school gumikan sa pinansyal nga kakulian, ug layo usab ang tunghaan sa ilahang pinuy-anan. Unya, nibalhin sila og puyo didto sa Burias Island, Masbate sanglit gipasaligan ang iyang amahan sa higala niini nga makakita kini og tarong nga panginabuhian didto.

Apan lahi ang nagpaabot nila didto.

“Among balay gyud is made of lukay, ang mga dapat kay madre cacao, walay lansang ug ihigot lang sa mga lapnis,” hinumdom pa niya.  “Maglisod me sa kaon. Mangguna me sa among silingan unya hatagan mi’g usa ka lata nga mais ug mao na among galingon.”

Pagpangisda sab ang laing tinubdan sa ilahang pagkaon kaniadto.

Gibutyag ni Deodita nga wala nipadayon og tungha iyahang mga maguwang kay giuna nila ang pagpanarbaho. Apan siya kay pursigido gyud molampos kay dili siya ganahan mag-uma na lang hangtod sa kahangturan.

“Pagunahon ko sa una ni papa kay motago ko sa silingan kay dili ko ganahan kay katol,”paambit pa niya.

Human sa usa ka tuig nga naundang nahibalik  siya sa pagtungha human siya gihagad sa ilahang silingan nga gastohan sa pag-eskwela. Nanag-iya kini og usa ka boarding house didto sa ilahang lungsod nga nahimutang atbang mismo sa high school.

“Balon nako sa una kay bulad ug ginamos,” asoy pa niya.

Aduna sila’y bayronon nga P10 matag buwan sa eskwelahan. Maayo nalang nga nadawat siya isip iskolar sa Coconut Federation ug mao kini ang nagbayad sa iyahang binuwan.

Sa pagtungha niya sa lungsod nakasinati siya og diskriminasyon gikan sa iyahang mga kauban apan nagmalig-on lang gyud siya ug nigradwar isip second honorable mention.

“I-discriminate ka nga Bisaya ka, nga taga bukid ka.”

Pagtapos niya og high school, gipaila siya sa iyang maestro ngadto sa usa ka madre didto sa Manila nga maoy nitabang niya nga makakuha og scholarship grant alang sa iyang duha ka tuig nga kursong Religious Education.

Nitaak siya sa Manila sa tuig 1982 ug nagtungha sa Stella Maries College sa Lumen Christi Catechetical Center sa maong tunghaan. Didto siya nag-istar sa mga madre samtang nagtungha, ug sila sab ang mohatag og allowance kaniya.

Pag-graduate niya palaran nga nakatrabaho dayon isip Religion Teacher ubos sa Archdiocese of Manila.

“Ang akong sweldo kay ako ra sad ipadala nilang mama.”

Samtang nagtrabaho didto, nakahinabi siya og taga Cebu nga madrehonon. Gitambagan siya niini nga ipadayon ang 2-year-course sa Religious Education aron bachelor’s degree gyud iyahang maangkon.

Niabot siya sa Sugbo sa tuig 1986.Gitabangan siya sa maestra sa University of San Carlos nga si Mrs. Luisa Cane nga makakuha og scholarship alang sa BSED Religious Education. Wala ma-credit iyahang mga nakuhang subjects sa Manila busa nibalik gyud siya sa first year. Didto siya nagpuyo sa ilahang Mrs. Cane ug mao kini ang mohatag og allowance sa nagtungha pa. Apan usa ra sab siya ka semester didto ug nipuyo na siya og boarding house kay naikog na siya nga magpagasto niini.

Naglisod og maayo si Deodita sa pagbayad sa iyahang abangan ug nakahukom nga moundang na lang sa pagtungha. Apan wala kini nadayon kay gitabangan man siya sa usa ka madre. Gipapuyo siya sa usa ka dormitory duol sa iyang tunghaan. Nilahutay gyud si Deodita ug na-maintain niya ang dagkong grado maong nigradwar gyud siya human sa upat ka tuig sa kolehiyo. Nipaso siya nga wala iyahang mga ginikanan kay wala man kini ikaplite padulong dinhi sa Sugbo.

“Naka-graduate gyud ko bisan usa ra akong uniform, napahak na gud to,” hinumdom pa niya.

Human nigradwar sa edad nga 27 anyos, nagminyo sila sa iyang uyab nga si Mario, kinsa usa sab ka maestro sa usa ka kolehiyo. Nakatrabaho siya sa usa ka private school sulod sa duha ka tuig ug nibalhin sa public school human nakapasar sa Licensure Examination for Teachers.

Pagsugod og negosyo

Gawas sa pagtudlo, nakahukom sila sa iyahang bana nga magtukod og negosyo.

Niadtong 1994, nagtukod sila og kan-anan sa Carcar ug ginganlan nila kining Peryang Carenderia. Nagsugod sila sa gamay lang nga puhonan ug ang ilahang halin mao ra sab ang ilahang irolyo. Kay nindot man ang dagan sa ilahang kan-anan, human sa usa ka tuig niabli sab sila og bakeshop.

Sa tuig 1996 namaligya na pud sila og wholesale nga mga softdrinks ug nidako kini hangtod nga aduna na sila’y dakong bodega. “Nidako siya kay akong sekreto modawat ra man ko bisan unsa nga basero,” butyag niya.

Pipila ka tuig ang nilabay niabli na sab sila og ikaduhang bakery ug kan-anan nga De-reeve Eatery didto sulod sa merkado sa Carcar. Pagka karon, dinhi na sa Cebu City sila nagpuyo sa iyahang bana ug nibalhin na sab siya pagtudlo sa Apas National High School, human na-trauma sa motor tungod sa pagkadisgrasya niini niadtong 2008.

Kay aduna man sila’y mga trabaho, nagdumala sa ilahang negosyo mao ang igsuon sa iyahang bana.

Gikaloy-an gyud siya. Lahi na kaayo ang iyang kahimtang karon, itandi kaniadto.  “Makapalit na gyud ko sa akong gusto. More than pa sa akong gipangayo ang gihatag sa Ginoo,” nagkanayon siya.

Sa ilahang pagpaningkamot, seaman na karon ang duha niya ka mga anak samtang nagtungha sa senior high ilahang kamanghuran.

“Motabang gyud ko kay na-professional ko because of the help of other people,” butyag pa niya kabahin sa iyang adbokasiya.

“Pangandoy nako nga magtukod me og foundation sa mga less fortunate, ug mga poor but deserving students.”

Busa tambag niya mao nga:

“Have faith in God. Dapat naay hard work, determination ug sacrifice. There’s no Glory without sacrifice.”