Pinaskohang prangkisa

CEBU, Philippines - Disyembre 23, 2013: Milinya ko sa Cebu South Bus Terminal og 6:10 pm alang sa biyahe padung sa Toledo City, amihanang kasadpang bahin sa Cebu. Sayud ko nga dagsa na ang mga pasaherong naningkamot makauli aron makasaulog sa Pasko kuyog ilang kabanay, makigsawo sa Noche Buena. Hapsay ra man unta ang pagpalinya kay klaro man kaayo ang gipatuman nga usa lang ka linya.

Apan duna man gyu’y tawo nga gahi pa’s magkuno ang panabot. Gusto man nga ini’g abot nila, tangka dayon sa talad, pu’ng pa. Busa 7:53 pm na lang nagpabilin gihapon ming nagbarog sa among linya. Pagkataudtaod, wa na kapugngi ang nagkadaiyang bagulbol. Sugod na ang sapot batok paglapas sa katungod sa nagtinarong nga pasahero ug sa gipatumang sistema.

Seating capacity lang ang gipatuman. Shocking baya ni namong naanad sa rubo nga sakay. Diha sa South Bus, naandan na namo nga mosugat sa bus, mokabyon sa estrebo, moagi sa bentana. Mababha na ang tanang angay ungason. Makigpatay og luna. Ingon na gyud na diha ang normal nga sitwasyon matag okasyon nga tanang tawo magdali pagpauli.

Busa ang ubang pasahero didto na mobagat sa bus pagkawas na niini sa terminal. Ang uban didto pa nag-atang unahan sa Cebu City Medical Center aron makalikay sa manakupay. Ug tuod man nakasakay sila. Ug wa sab mi masayop nga dunay naniid namo nga pulis.

Gituparan gyud mi og nagmotor nga pulis nga mibaud sa bus driver nga dili na modungag pagpasakay isip paglikay sa disgrasya diin tinubdan ang overloading. “Unsaon man boss nga mohamag man gyud ning mga tawo, maniguro ma’g pauli?” tubag sa drayber.

May gasa kong nadawat nga gibutang nako sa dashboard sa bus. Ang akong tupad mikomedya para asa kuno ang akong “suggestion box?” Nakahunahuna ko’g tubag nga komedya-dalang tinuod: REQUEST NA PARA DUNAY MINI BUS MOBIYAHE’G LUTOPAN-CEBU-VICE VERSA.

Pamarayeg ni ngadto sa mga magpapatigayon nga nagpadagan og transport service. Daghan kaayo ming transient nga taga-Lutopan (karaang ngan sa Barangay Don Andres Soriano). Sa siyudad mi nakapa’g og trabaho. Apan mas hapsay ang kinabuhi kun mag-uli-uli sa Lutopan kay mausa ra ang gasto sa pagkaon. Di sab tantong mahal among kuryente kay kooperatiba man. Ang amo sab tubig wala magawngi sa kuryente.

Mahimo rang moagas bisan og nakasinati’g brownout. Di sab kini mahal itandi kun anhi ka sa siyudad mag-abang og apartment. Bisan ang mga estudyante mangurso na pagpauli adlaw-adlaw human sa ilang klase. Maayo na man ang dalan sa amo itandi niadtong ‘90s nga hasol kaayo kay daghang bahin ang landslide-prone ug kun mouwan mag-agwanta mi sa kayutik ug kadaghan sa libaong.

Mitimang ang drayber nga lisud sad og mabahin ngadto sa laing bus transport operator ang gidaghanon sa pasahero sa Lutopan. Tinuod baya nga mabuhi gyud ang mga bus sa among gidaghanon. Apan tiguwang na intawon kaayo mi nga hangtod karon magsagubang ning inuyamot gihapon nga serbisyong gihukad sa naandang bus operators.

“Di man directly mo-compete sa regular operators. Ang ako lang ba nga makuhakuhaan ang taga-Lutopan mo-avail sa inyong serbisyo, ingon ani nga peak season, aron ang klarong taga-Balamban ug taga-Toledo na lang gyud ang mosakay aning inyong bus,” tubay sab nako sa drayber.

Masuya baya gyud ko sa mobiyahe sa habagatang bahin sa Sugbu. Kadaghan na ko makatilaw sa kaharuhay sa ilang sistema. Hawan ang pasilyo sa bus, busa di ta maglisud og kawas sa trak. Kining among sistema sa Lutopan, layo ka pa kinahanglang mangandam na kag naug kay dunay mga pasahero nga nag-apas sa oras sa lantsa padung San Carlos City, busa di mahimong mora ta’g naa sa Colon nga maglanganlangan og naug. Apan di sab ka kadalidali’g naug kay di man moiway ang nagbabag sa agianan. Mahadlok man sab nga mapulihan sa ilang pwesto kun kanaugan una nila. Ang resulta magkabaylo mo’g nawong sa imong kasugat. Piti!

Kadaghan na sab ko mapigtali og bag tungod kay manangit na lang, nya kalit modagan ang bus nga wa pa ta katamak sa yuta. Pastilan lagi, mokagiw gyud ang akong kalag. Arang-arang man niadtong batan-on pa ko kay bisan og dila ang itukod makaabante man. Karon intawon nga wanggits na, og maipo ang atong tuhod, wa may baligya sa merkado nga ikailis.

Hinuon, niadtong Disyembre 25, 2013, nahasuroy ang among barangay chairman nga si Jeffrey Cabrera atol sa pangilin sa Inahan sa Kanunay’ng Panabang sa among sona (maoy among tawag inay purok o sitio). Mipabuhagay na lang sab ko sa maong kahasol gawas sa drainage system dinha sa among sona nga wa nay klaro kay dunay nanagbalay nga nakabuni sa karaang agianan sa tubig.                                  Duna sab daghan basura nga plastik gianod sa tubig-baha. Manangit kini’s kanal, sa lugot busa nakadungag sa hipuson. Dili baya kana ray atong giatiman matag adlaw. Gihangop ni Barangay Captain Cabrera ang akong sugyot nga unta bisan lang og minibus nga mohakot namo matag Lunes ug Sabado, kay mao ni mga adlawa nga tingdagsa sa pasahero.

“I-open nako sa konseho aron makabuhat mi’g lakang ani kun unsaon paghatag alibyo ani nga concern nimo,” pasalig niya. Mihisgot siya nga hayan makapadagan mismo ang barangay og duha ka bus. Maglisud na sab diay pagpabalik niadtong mga Armak nga kanhi molabyog og Lutopan-Cebu. (EIM)(BANAT NEWS)