Suporta sa katawhan pagdaginot sa bugas giawhag

CEBU, Philippines - Ang  pagpamalit  og  bugas gikan sa gawas  may kalagmitang  mahitabo lapas sa  kasamtangang  administrasyon  kun  ang  95 milyones  nga populasyon  sa nasud  di  magdaginot  sa bugas  humay.

Kini  ang  kabalaka  nga gibutyag  ni  Grace Len Degala, Rice Support Staff  sa Department  of Agriculture (DA)7 sa tulumanon  AGIO  Forum  kagahapon  sa buntag  nga  didto ipahigayon  sa buhatan  sa Philippine Information  Agency (PIA).

Sa maong tulumanon  nga  gipalanog  sa DYMR Radyo  nga  Bayan Cebu gipasabot  ni  Degala  nga  sugod  karong  tuiga 2013 nga  gitawag  nga  National Year of Rice (NYR), gipaningkamotan  sa administrasyon  ni  Presidente  Benigno Aquino III  nga  mohunong  na  ang  kagamhanan  sa  pagpamalit  og  bugas  humay  sa gawas.

Kini  tungod  kay  dako  og  pagsalig  ang  pamuno  nasud  sa katakus  sa  mga  mag-uuma  sa Pilipinas   nga  makahatag  og  produksyon  sa   bugas  humay  nga sarang  makasuporta  sa pagkaong  gikinahanglan   sa 95 milyones  nga  populasyon  niini. Usa  sa gitutokan  sa kasamtangang  administrasyon  mao  ang pagpahigayon  sa sistema  sa irigasyon  sa  mga  dapit  nga  adunay  kahumayan  sa nasud  aron labing  modaghan  ang produksyon  sa humay  niini.

Kini  pinaagi  sa  National  Irrigation  Administration (NIA)  kinsa  maoy  may  igong  teknikal  nga  kahibawo  kalabot  sa pagpabaha  sa tubig  sa  mga  kapatagan  nga   adunay  kahumayan.

Hinuon  matud  pa  ni  Degala nga  sa pagkakaron  mga  70  porsento  kapin  pa sa kahumayan  sa nasud  nga   wala  pay irigasyon.

Usa  sa hinungdan  niini  mao  ang  kakuwang s a budget  gumikans a kadaginoton  usab  sa   pundo  sa panalapi    sa kagamhanan.

Hinuon  ang  gihimo  sa DA  mao  ang  pagtudlo  sa mga  mag-uuma  nga wala   pay  irigasyon  sa paggamit  usab  sa mga  lubangon  sa humay  nga  mabuhi  bisan   pinaagi  lang   sa uwan.

Matud  pa  ni Degala  nga  ang  “rain feed areas”  nga  kahumayan  bisan  apektado  usahay s a climate  change  kun  pag-usab-usab  sa lakaw  sa klima,  apan  may  produksyon  gihapon  sila  sa humay  labing  menus  kaduha  sa usa  ka  tuig kay  mogamit  man  sila  sa mga  matang  o  klase  sa humay  nga  mabuhi  ug  mamunga  ra bisan walay  permanenting  tubig.

Samtang  sa mga  lugar  nga  may  sistema  sa irigasyon,  gitudloan  sa DA  ang  mga  mag-uuma  nga  kinahanglang  moani  sila  tulo ka higayon  sa usa  ka tuig.

Hinuon  matud  pa  ni  Degala  nga  gipaningkamotan  sa kagamhanan  nga ang  mga  kahumayan  nga angay  kabuhatan  og  irigasyon  makabaton gayud  niini  buwahan  sa  umaabot  nga  panahon  kun  magkadaghan  ang  lugar  nga  may  irigasyon  magkadaghan  usab  ang produksyon  sa humay sa  nasud.

Apan   sa laing  bahin , si   Dr. Rodulfo Estigoy,  ang Science  Research Specialist  sa DA  kinsa  usa  usab  sa  mga  dinapit  sa maong  forum  miingon nga  ang kampanya  sa kagamhanan  pagpahunong  sa importasyon sa bugas  humay  di  molampos  kun  walay  abag  ug suporta  ang  katawhan.

Matud   pa  ni Estigoy  nga  dili  mosaler  ang  paningkamot  sa   mga mag-uuma  pagtikad  sa  ilang  kahumayan  kun  ang  mga  katawhan  magpaturagas  lang  sa pag-usik-usik  sa  kan-on  nga  humay.

Gani  matud  pa  ni  Estigoy nga  gikampanya  karon sa  DA  nga  kinahanglang  magdaginot  sa  pagluto  og  bugas  ang  katawhan  pinaagi  sa paggamit  og  taksanan   nga  igo-igoon  lang  sa  mokaon  ang  angay  lutoon  aron  walay  mabahaw  ug mapan-os  nga  kan-on.

Pinaagi  sa pagtuon  sa  taga  DA  nasuta  nila  nga matag  tuig  nagkantidad  og  binilyon  ka pesos  ang  mga  kan-ong  humay  nga mausik  pinaagi  sa pagsalibay  niini  gumikan  kay  napan-os  ug  ang  katawhan  dili  kaantigo  mo-recycle  o  moluto  pag-usab  sa nabahaw  nga kan-on  ug ideretso  ra kini  og  salibay.

Gumikan  niini  si Degala  miawhag  sa katawhang  Filipino  nga  aron  molahutay  ang  kagamhanan  sa pagpugong  nga  dili  na makapamalit    og  bugas  gikan sa Vietnam, China  ug  uban  pang  nasud sa gawas  gikinahanglang  suportahan  sa  mga Filipino  ang  kampanya  niini  nga magdaginot  sa bugas  pinaagi  sa paggamit  og  mga pagkaon  nga  ikasangan-sangan  sa bugas humay, sama  sa bugas  mais,  ug  mga lagutmon  nga kamote, kamoteng  kahoy, saging, ube, kulo  ug  uban  pa. (BANAT NEWS)