Kon simbako wa kang kapatubil sa imong sakyanan gabii, ikaw ang usa sa labing una nga mabunalan sa dakong uminto sa presyo karong sayo sa buntag. Wa kay kapilian kay tanang gasoline stations nipatuman na sa uminto --may pipilang nagsugod ganinang tungang gabii, kasagaran sa alas-6 sa buntag.
Di mabadlong sa gobyerno ang mga kompaniya sa lana kay deregulated ang industriya sukad niadtong 1998. Kutob rang Department of Energy (DOE) paghangyo nila nga kaduhaon pagpatuman ang uminto aron di mabug-atang mga motorista. Pero hastang maong hangyo giisnab nila.
* * *
Ang tuyo sa deregulasyon mao ang pagpalambo sa kumpetinsiya. Gipasalig sa mga nipalusot sa balaod nga magpuhalay na ang mga kompaniya sa lana ug busa makapahimus ang mga konsumidor sa mas baratong lana.
Wa na mahitabo sa niaging 23 ka tuig sa deregulasyon. Gani sa uminto karong buntag, sama sa nangaging mga uminto, nagkinopyahay ang mga kompaniya hangtod sa kataposang usa ka dako: Managsamang nipa-uminto og P1.80 kada litro sa gasolina; P1.50 kada litro sa krudo; ug P1.30 kada litro sa kerosene.
* * *
Labihan g’yud kagawasnon ang kumpetinsiya sa mga kompaniya sa lana kay nagkahiusa sila pagsupak sa sugo sa DOE nga i-detalye ang mga sukaranan sa ilang presyo sama sa gasto sa transportasyon, insurance ug uban pa. Pulos niinsistir nga di mapahibawo sa publiko ang ilang trade secret.
Ang di sekreto mao nga sukad sa Enero 1 hangtod sa Oktubre 19 karong tuiga, uniporme ang net increases sa ilang mga produkto (tanang uminto human kuhai sa tanang laslas): P19.65 kada litro sa gasolina; P18 kada litro sa krudo; ug P15.50 kada litro sa kerosene.
* * *
Ikawalo ning sunudsunod nga semana sa uminto. Gikahadlokang magpadayon ang pagsaka sa presyo hangtod sa kataposan ning tuiga. Nipasidaan ang mga ekonomista nga mahimong mosulbong ang presyo ngadto sa $100 kada baril.
May pakaping ulug-ulog ang santako sa mga kompaniya sa lana: Ang dagkong uminto ebidensiya nga mas paspas nga nakabangon ang kalibotanong ekonomiya gikan sa pandemya sa COVID-19. Nga tam-is paminawon kon wa pa moburot ang excise tax nga gikolekta sa Malakanyang sa kada uminto sa kada litro. Ug kon di pa kalibotanong cartel ang nabuhong sa maniobra.