Wa magnihit sa pasiaw ang reaksiyon sa mga Sugbuanon ug mga Bol-anon sa pahibawo ni Renato Solidum Jr., pangu sa Philippine Institute of Volcanology and Seismology, nga niirog og 55 ka sentimetro ang Bohol paingon sa Sugbo tungod sa magnitude 7.2 nga linog niadtong Oktubre 15.
May mga nangayo na og diskuwento sa plitehan sa mga barko gikan ug paingon sa mga pantalan sa Sugbo ug Bohol. May mga niawhag sa mga politiko sa paghunong na pagpangita og mga tinubdan sa binilyon ka pesos nga gikinahanglan pagtukod sa gisugyot nga taytayan sa Sugbo ug Bohol ug pagpaabot na lang sa adlaw nga magsikit nang duha ka isla.
* * *
Nagpahiyom nga nipasabot si Solidum nga di makapaabot ang henerasyon sa mga Sugbuanon ug mga Bol-anon karon sa panag-abot sa hinigugma nilang mga yutang natawhan. Kay ang 55 ka sentimetro wa rang kaabot og duha ka tiil. Ug nakapasalig nang daan si Solidum nga ang kusog nga linog, nga maoy labing unang pagtay-og ning bahina sa Pilipinas sa niaging duha ka gatos ka tuig, di na masundan og laing kusog nga linog sa mosunod nga kapin sa gatos ka tuig.
Nipaapas hinuon si Solidum nga di angay’ng hingpit nga mangiyugpos kay may fault lines sa Sugbo ug Negros nga mahimong molihok sab ug mga bulkan duol sa Bohol nga mahimong moulbo.
* * *
Gawas pa, nipahibawo ang mga eksperto sa Phivolcs nga wa magbinugtong ang Bohol sa iyang paglihok. Hagbay ra sang nag-irog ang Sugbo. Sama sa ubang bahin sa Pilipinas sud na sa daghang katuigan sa wa pang linog niadtong Oktubre. Di lang sama kapaspas sa paglihok sa Bohol.
Ang silangang bahin sa Luzon nag-irog paingon sa Asian mainland sa gikusgon nga pito ka sentimetro matag tuig. Mas paspas ang silangang bahin sa Mindanao sa pagpaduol sa Asian mainland sa gikusgon nga napu ka sentimetro matag tuig.
* * *
Bugtong makaribal sa Bohol sa kaluwas gikan sa kusog nga linog sa mosunod nga katuigan mao ang Palawan. Nga gihulagway nga maoy labing luwas nga bahin sa Pilipinas gikan sa mga pagtay-og.
Si Mahar Lagmay, nga giilang eksperto sa faults sa linog sa wa pa mangu sa NOAH, ni-detalye nganong mas lig-on ang Palawan kay sa Sugbo, Bohol ug ubang isla sa Pilipinas: Ang Palawan kabahin niadto sa continental Asia sa wa pa mabuwag 100 ka milyon ka tuig ang nilabay ug nipaduol sa Pilipinas; ang bato nga gitungtongan sa Palawan mas baga (30 ka kilometro) kay sa mga bato sa ubang isla (12 ka kilometro); ug ang Palawan layo ra kaayo gikan sa bisan unsang dakong fault line, sama sa Philippine Fault Zone ug ang Manila Trench.
* * *
Email: leo_lastimosa@abs-cbn.com.