Nidugok gihapon ang mga tawo sa dakong lungag nga namugna o sinkhole sa barangay Camboang sa lungsod sa Dumanjug. Kun sa miaging semana gamay lang ang lungag dihang unang na-obserbahan ang paghulpa, karon nag-anam pa ka dako ang sinkhole nga naghatud og kabalaka sa mga tawo. Dihang niabot sa lugar ang geologist gikan sa Mines and Geosciences Bureau sa Dept. of Environment and Natural Resources, mas nahatagan og linaw ang daghang kabalaka ug pagduda sa mga tawo. Apan dungan sa paghatag og eksplinasyon sa eksperto, mao ang problema ug dakong kabalaka.
Nigawas sa pagtuon sa mga taga MGB nga 70 porsiento sa isla sa Sugbo—limestone. Kung limestone, nagpasabot nga huyang ni ug maglisud sa paghawid sa yuta. Sa pagsige og uwan, daling modahili ang yuta hinungdan nga adunay daghang ‘hallow’ o blangko nga bahin sa ilawom. Maisip nga di’ lig-on ang limestone tungod kay di’ ni igo nga mohawid sa yuta nga nagpatung ini. Dakong bahin sa lalawigan sa Sugbo, adunay ingon ining matang sa yuta. Sa nahitabong sinkhole sa Dumanjug, napukaw karon ang atensyon sa mga eksperto sa mga posibleng hulga nga motumaw tungod sa limestone nga maoy kinabag-an sa isla.
Teyoriya sa geologist nga si Abraham Lucero sa MGB, sapa kaniadto ang nahimutangan sa sinkhole sa barangay Camboang sa Dumanjug. Tungod kay gipalibutan sa bungtod ang isig ka kilid nga gama sa limestone, sa pag-usab-usab sa panahon su’d sa dugay nang katuigan, nidahili ang yuta nga unang nitabon sa mga limestone. Sa pagdahili, ang sapa nga ana-a sa tunga ang natabunan sa yuta. Karon, wa’ nay ebidensya sa sapa sa lugar gawas lang sa dakong lungag nga nikalit sa paghulpa nga may tubig pa nga nakit-an sa ilawom. Ug samtang nagpadayon ang pagtuon sa maong sinkhole, nagpadayon ‘sab ang pagdako sa maong lungag.
Ang ekipo nga gitawag og Ground Penetrating Radar ang adunay igong katakus sa pagsusi unsa ang giladmon ug gilapdon sa posibleng sinkhole nga anaa sa ilawom sa yuta. Non-evasive o di’ na kinahanglan pa nga magkubkob aron nga magamit ang maong ekipo. Matod sa taga MGB, igo lang itanom sa yuta ang bahin sa maong ekipo ug aduna nay igong kapasidad ang ekipo aron makit-an ang kahimtang sa ilawom. Pinaagi sa iyang ihatag nga hulagway, makita ang 3 dimensional nga hulagway sa ilawom sa yuta.
Apan ang di’ maayong balita, mismo ang DENR-MGB wa’y ingon ining matang sa kahimanan. Giingong mahimong maabangan ang maong ekipo sa usa ka pribadong kompaniya aron magamit sa gobyerno. Di’ ba dakong bakikaw nga ang gobiyerno sa Pilipinas wa’y ingon ining matang sa kahimanan tungod kay matod pa, grabe ka mahal. Apan unsa may ekipo nga mahal kun nagpasabot ni og kaluwas sa mga tawo nga nagpuyo sa wa’y kasigurohan nga lugar? Nganong sa kadaghan sa sinkhole nga nakit-an sa Pilipinas, nganong wa’ gyud mapalit ang maong ekipo aron nga mahatagan og igong impormasyon ang katawhan, labi na ang taga lalawigan sa Sugbo nga nagpuyo sa usa ka isla nga limestone.
Nakugang naman gani ang publiko dihang nasuta ang sinkhole sa usa ka umahan nga wa’y pamilya nga nagpuyo ug wa’y mga tawo nga nabiktima sa maong insidente. Apan unsa pa kaha kun nahitabo ang sinkhole sa dakbayan sa Sugbo o sa mga dapit nga daghang mga tawo sama sa nahitabo sa ubang mga nasud. Di’ halayo nga adunay sinkhole ang dakong bahin sa lalawigan ug mismong ang taga MGB na ang nagbutyag niini. Basin simbako ugma damlag, momata nalang ‘ta nga gikaon na sa yuta ang mga edipisyo ug mga landmark sa atong palibot o atong balay mismo. Di’ halayo ang maong posibilidad sa usa ka dapit nga 70 porsiyento sa isla limestone. Ug hangtud nga wa’y igong kahimanan ang gobyerno sa pagsusi sa mga dapit, magpabilin sa dakong hulga ang pagpuyo natong tanan sa usa ka isla.
Email: rico_lucena@abs-cbn.com or ricolucena@yahoo.com