Magpili na sab kita og presidente sa sunod tuig, ug sa makausa pa, ang mga giingong nanag-una sa survey mao kadtong mga kandidato nga popular ug dili gyud nato maingon nga naila sa ilang performance o nabuhat isip opisyal.
Sa mga miaging eleksyon, daghan kanato ang migamit sa emosyon ug drama-drama, ug dili pinaagi sa pagtuki sa binuhatan o kapasidad nga mangulo isip maoy basehanan sa pagpili sa atong kandidato. Gani, diha man toy kandidato nga nangangkon nga bali-bali ang iyang iningles aron kunohay ilhon nga siya pang-masa. Daghan ang giganahan sa maong ulog-ulog kay nisikat man gyud ang maong kandidato. Apan daghan usab nga nainsulto, tungod kay dili man intawon buot ipasabot nga kun kita masa, bali-bali na diay dayon ang atong iningles, o ba kaha nga kun masa ang usa ka tawo, hinay kinig utok sa eskuylahan. Sa tinuod lang, daghan nang mga simple nga Pinoy ang maingon natong global na ang abilidad ug panglantaw. Sumala bitaw, pila na man ka milyon sa atong mga kaigsoonan ang karon atua sa gawas sa nasud?
Kada human sa eleksyon, ang mao gihapong mga tawo nga mipili pinaagi sa emosyon ug kasikat sa kandidato, mao ra sab ang magbagotbot nga wala sila mahiuyon sa mga nangulo, bisan kun sila ra baya gihapon ang mipili niini. Nga sa ato pa, dili gyud kita motagam, kay matag eleksyon ang kadto man gyung makahimo og euphoria ang manag-una.
Karon panahona, ang giingong nag-una sa survey mao ang usa ka tawong giingong wala mamantsahi ang ngalan ug ligdong. Kay kuno, ang iyang prinsipyo wala man gyud niya ikompromiso pinaagi sa wala gyud paglaban sa usa ka paryente niini nga iyang gituhoan nga wala magsubay sa tarong nga dalan kaniadto. Bisan kun maingon nato nga lain-lain ang katarungan nganong daghang tawo nga nahiuyon kaniya, sama sa iyang kaligdong, sa mga isyu nga iyang gibarogan sa walay pagsaba-saba ug dili aron lamang makakuha og pogi points, maingon usab nato nga kasagaran sa nagtuo nga siya maoy angayan nga mamuno sa nasud, mao kadtong napukaw ang emosyon tungod sa kamatayon sa ginikanan niini.
Sumala sa leksyon nga atong nakuha sa tuig 1992, dili diay angay’ng saligan ang makinarya o kwarta sa usa ka kandidato pagka presidente nga maoy makapadaug kaniya. Sa maong eleksyon, si Mitra nga lig-on ang makinarya, ug si Cojuangco nga pwerte ka sapian, dili maoy nag-una sa maong eleksyon. Si Ramos nga bag-o lang mideklarar sa iyang pagka-kandidato maoy migawas nga mananaug, samtang si Miriam Santiago nga maoy sikat sa mga batan-on, bisag walay makinarya o kwarta, maoy nagsunod.
Ang laing posibleng katarongan nga ang uban tang kaigsoonan mopili sa kandidato mao nga kini maoy gidiktar sa iyang lider, paryente, agalon, o relihiyon. Kini usa ka dakong tamparos sa demokrasya kay ang katungod sa usa ka tawo sa pagpili ato mang gilapas. Wala gidili ang pagkombinsir ug pagpangampanya kun kini nahisubay sa balaod. Ang dili maki-angayon mao ang pagkuha sa botante sa iyang katungod sa paghimo sa iyang kaugalingong desisyon. Busa sa pagpangombinsir sa mga botante, dili kini angay nga sagolan og panghadlok o panghudlat.
* * *
Alang sa inyong mga panahom, palihug email sa hinuktoki@gmail.com. Daghang salamat.