Day Son, lingkod sa kadiyot sa kilid sa katre. Duna koy isulti nimo, ni Brendo nga daw nagtibi nga namulong. Nia ron siya ning hapona sulod sa private ward sa Green Meadow Medical Center. Operahanan siya.
Kay naputos sa plema iyang baga. Di na madalag tambal aron iubo lang. Pasuyopan gyud og tubo nga plastic iyang baga. Naglisod siya’g ginhawa. Maong gusto nang manugon si Brendo. Naputos sa kabalaka ang nawong ni Sonia nga niduol.
Puro na sila retirado nga maestro ug maestra. Nagkakaila sila ug nagkasuod dihang nagkauban silang nitambong sa symposium sa mga magtutudlo didto sa Cagayan de Oro. Sa una pa lang nilang panagkita, daw nagkasuod dayon sila. Kanang gitawag og soul mate. Di kaayo guwapa si Sonia apan may talagsaong hiyas siya sa ka madanihon nga nakapadani ni Brendo.
Boholana si Sonia. Taga-Talibon. Gikalipay sab ni Brendo nga makaasawa og Bol-anon. Ganahan siyang maminaw sa awit nga nagkanayon:
“Kun ikaw inday, mangitag pamanhonon. Seguroa gayud Inday ang Bol-anon. Kun matuman mo suwerte ka. Ang Bol-anon buotan gayud. Magmahal kanimo hangtod sa kahangtoran.”
Bisag kanta na para sa babaye nga mangitag bana, gigamit sab niya para niya. Gusto sab siyang makaasawa og Bol-anon. Natuman gayud.
Sa sinugdan nagpanagana si Sonia nga makaila ang pamilya ni Brendo.
“Di kaha ubos ilang pagtan-aw nako? Kay Bol-anon man ko?” ni Sonia.
“Moderno na ta ron. Kanang mga generalization nga paghusga sa tawo tungod sa iyang gigikanan, di na na puwede. Matud pa sa kantang Ebony and Ivory, there is good and bad in every one. Bisan asa ka suroy sa kalibutan, dunay buotan, duna say dautan. Dili tungod sa lugar nga natawhan,” pasabot ni Brendo.
Gawas nga maayog batasan si Sonia, lami mangluto ug limpiyo og agi sa linabhan. Kugihan kaayo siya’s mga bulohaton sa panimalay. Makighogoyhogoy siya’s mga silingan ug mga parente sa iyang bana. Dili mosumpay sa tabitabi. Palapson lang sa dunggan. Kun siya’y libakon, moingon lang “Kun tinuod na, way angay kasuk-an. Kun di tinuod, labi pang wa. Ang estorya lahi sa kuwarta. Kun ipadala ang estorya, pun-an sa nagdala. Kun ang kuwarta ipadala, kapnan sa nagdala. Mao na ilang panaglahi,” ni Sonia nga nilawom ang kandiis sa pagpahiyom. Wa siya’y panahon sa kalagot, pagmug-ot, pangyamiid. Ang pilosopiya niya sa kinabuhi mao nga “Hamobo ra ang kinabuhi. Busa di nato usikan ang higayon sa mga butang nga way ayo.”
Game kaayo siya nga pagkatawo. Kun may mga bisita iyang bana, iya dayong serbihan. Kun makig-sing-along iyang bana sa iyang bayaw nga si Ronnie, (bana ni Anita nga manghod ni Brendo) welcome kaayo niya si Ronnie ug Anita. Siya ang momuntar sa sound system, moserbe sa sumsuman ug ilimnon. Sa mga okasyon sama sa birthday o pasko, tinagaan niya’g regalo iyang bilas ug bayaw, hasta ang mga pag-umangkon. Kun pista sa ilang baryo sa Lim-aw, notse buena ug media notse, maghikay gyud siya ug imbitahon tanang silingan ug parente.
Pagkasakit ni Mama Susa inahan ni Brendo, siya ang nag-atiman. Siya ang diha sa kiliran pagdayong kamatay. Pagkadawat niya sa iyang retirement benefit, nigasto siya’g kuwarta aron pagpanindot sa nitso sa namatay. Karon nga masakiton na si Tatay Vencio amahang Brendo, siya gihapon ang tig-atiman, tigpalit og tambal. Siya sab ang tig-testing sa iyang blood pressure ug blood sugar. Kada birthday ni Tatay Vencio sugod sa pag-edad og sitenta, iyang hikayan ug imbitado ang mga parente ni Tatay Vencio. Sulondon kaayo siya nga pagkaasawa ug inahan.
“Unsay imong isulti, Bren?” ni Sonia nga mapinanggaong nihapuhap sa ulo sa bana ug nigunit sa iyang abaga.
“Simbako lang, di man matag-an ang umaabot nga operasyon nako. Angay nga masayod ka. Di ko na ni sublion pa. I’m very proud nga nakaasawa ko’g Boholana. Wa na koy pangayoon pa sa Diyos. Kun mamatay man ko karon dayon, kontento na ko,” ni Brendo.
“Ayaw pagsulti’g ingon niana uy! Simpli ra kaayo nang operasyong pagahimuon nimo. Routine ra nas mga doctor. Molungtad ka pag laing 30 ka tuig o sobra pa seguro. Lig-ona lang imong kaugalingon,” malumong am-am sa buotan nga Boholana.
Gihagkan ug gigakos niya iyang bana nga naglisod nag lihok tungod sa dekstros. Ug nadungog nila sa lobby sa ospital ang awit nga nagkanayon. “Kun ikaw inday mangitag pamanhonon....“Nagkinataw-anay sila. (Kataposan)