Unang higayon ko pa nga nakataak sa lungod sa Kinatumyan, usa ka dapit sa Sugbu nga nahimutang sa Amihanan. Unang higayon ko pa sab nga nakita si Lola Digna. Nagdako man god ko sa Davao kay tua man mamuyo ang akong mga ginikanan. Si Mama Kristine mao ang anak ni Lola Digna.
Ako rang usa ang mibakasyon sa Kinatumyan. Bag-o pa kong nakahuman sa kursing Nursing. Naghulat ko sa resulta sa board examination nga akong giapilan usa ka semana na ang milabay.
Buta si Lota Digna, sitenta na ang edad. Apan himsog siyag panglawas kay inatiman man ang iyang pagkaon sa usa niya ka anak nga wa maminyo, si Tiya Lagring nga nagmaestra sa maong lungsod. Dako silag kalubihan ug basakan. May kamaisan pa. Sa laktod maayo ang pagkabutang nila ni Lola Digna maong nakahuman sa kolehiyo ang lima niya ka mga anak.
Patay na si Lolo Anselmo, bana ni Lola Digna.
"Maayo kay nakaduaw ka nako, Day Mariz."
"Mao may gusto ni Mama Kristine, La. Di man god sila makaanhi kay medyo naapikihan sa panahon. Bag-o pa sab nanganak si Mama, baby boy."
Nahikatawa si Lola Digna.
"Abi mo, pagkasayod ko sa sulti ni Lagring nga gipahibawo sa imong Mama bahin niini, nakatawa kog kusog.Tiaw moy hapit na maulitawo ang gituohan kong kamanghoran, nasundan pa gyod."
Miduyog nalang sab kog katawa ni Lola. Tinuod man sab ang iyang gisulti. Upat na kaming magsuon, ug ako ang kamagulangan. Ang ikaupat, dose anyos na. Nagtuo gyud kami nga siya na ang mahimo namong kamanghoran. Apan nasundan pa og usa.
Nag-opisina si Mama ug Papa sa Davao. Dagko silag suweldo. Mao nga nakapaeskuyla sila nako sa Nursing.
"Nganong wa ka man diay magpaopera sa imong mga mata, Lola?" Nagpalain ko. "Matud ni Mama, makabayad ka man sa operasyon kay daghan ka mag kuwarta."
"Sukad nadisgrasya ang akong kotse nga nabangga sa poste sa elektrisidad, wa na ko ganahi nga makakita pa, Day Mariz. Natagbaw na ko sa pagkakita sa kahayag."
"Nindot gyod kun makakita ka, Lola."
"Bitaw. Apan di ko gustong makita ang nag-ilaid sa kalisod natong kaigsuonan karon, Day Mariz. Di ko gustong makita ug mabasa sa mantalaan ang dagkong krimen nga nahitabo karon. Ingon man ang kaguliyang karon sa atong nasud. Mas gusto ko pa nga magpabilin sa kangitngit ang akong mga mata."
Wa ko makatingog. Gitutokan ko si Lola Digna. Nakita ko ang tam-is niyang pahiyom.
Usa ka hapon, nasaksihan ko ang pagpangabot sa mga tawo sa ilang Lola. Tagsa-tagsa silang gipasulod ni Tiya Lagring sa lawak ni Lola.
"Mga tawo sila nga nagkinahanglan og tabang, Day Mariz. Si Lola nimo ang ilang dangpan sa ilang kalisod. Way mapakyas nila. Silang tanan makadalag tabang. Bugas. Kuwarta ug uban pa nga ilang gikinahanglan."
Misamot ang pagdayeg ko sa panud-ong ni Lola Digna sa kinabuhi sa gisulti ni Tiya Lagring nako. Talagsaon kaayo siyang pagka tawo.
"Abi mo, Day Mariz, kontento na siya nga napahuman niya kaming iyang mga anak sa kolehiyo. Malipayon kaayo siya. Ug karon, ang mga tawo dinhi sa Kinatumyan nga nagkinahanglan sa iyang tabang, iya gyong tabangan. Wa siya magpaabot og bugti gikan kanila. Kalipay kaayo niya ang pagtabang sa nagkinahanglan kaniya og panabang."
Usa ka bulan ang milabay, mipauli ko sa Davao. Apan mobalik ako sa Kinatumyan aron ako mismo ang moatiman kang Lola Digna sa nahabiling panahon sa iyang kinabuhi. (Kataposan)