Pwerteng bagulbol sa mga konsumidor aning grabeng pagsaka sa presyo sa bugas matag kilo. Pun-an pa nga misaka na sab ang presyo sa produktong petrolyo nasamutan ang problema sa katawhan kay kaning bugas gamitan man gihapon og makinarya sama sa transportasyon ug galingan nga de krudo maong nisamot kamahal.
Ang ubang pamilya nga daan ng nag-inot sa ilang budget, misamot og kalisod. Maayo tingaling mangita ang gobiyerno og alternatibo sa bugas panahon nga dili ting-ani og bugas humay.
Naa ang mais nga kusog kaayo sa Visayas ug Mindanao isip alternatibo sa bugas. Samtang tuod dili tanan ganahan niini, mas maayong dunay daghang stocks niini panahon sa tingnihit sa palay aron adunay kadaganan ang mga kabus.
Usa man gud sa rason sa pagnihit sa supply sa bugas kay natapos na ang ting-ani ug nahurothurot na ang stocks sa mga bodega sa gobiyerno.
Karon pang Septiyembre gikatahong magsugod balik ang ani sa bugas humay, makapaabot na ba ang katawhan og mas baratong presyo sa bugas.
Apan kani masabtan man kay di man malikayan ang pagsaka sa petrolyo kay gidiktar man kini sa kalibotanong merkado, ang dili basta madawat, kaning pagsaka sa presyo unya adunay mga report nga namintahang mga negosyante.
Mura ba og ma-hostage kanunay ang konsumidor kun kalit lang makahunahuna og binuang ang mga nag-negosyo og bugas.
Hangtud dili tinud-on ang paggukod ug pagsilot aning mga rice hoarders hasta kining mga rice smugglers, hangtud dili molihok ang mga gitahasang ahensiya sa pagsiguro kanunay nga dunay abundang pundong bugas sa mga bodega niini, magbalik-balik lamang kining problemaha.
Mao kini ang angay nga tutokan ug seryusohon, dungan sa pagpalambo sa kahimtang sa mga maguuma pinaagi sa pagtabang kanila gikan sa irigasyon, binhi, teknolohiya, farm to market roads, seguridad ug pinansiyal nga ayuda panahon nga dunay katalagman.