Ang klima nga grabe sa kainit o kabugnaw, ang paghingos sa mga toksik o makahilo’ng kemikals, sama sa itom nga aso sa tambutso, ang paggamit sa mga sentetik nga ingrediyentes sama sa panigarilyo, hago sa pamuwaw ug uban pa, mao’y kalagmitan nga hinungdan sa kadaut o sa panakit sa atong baga.
Kun mapuno na sa hugaw o toksik ang baga, mao’y masinati nato ang paglabad sa ulo, ping-ot sa ilong, sinus, subaw, ubo ug kainit sa lawas o hilanat. Mga sintomas kini nga kun di dayon matagad, kuyaw sa pulmonya o neumonya, hangtud mosangpot sa kanser sa baga. Busa suhetoa pag-ayo kini’ng mga herbal o tanom nga nadiskubrehan nga maayong pang-alibyo o panglimpyo sa kahugaw sa baga, sama ning mosunod;
* Eucalyptus – pwede mo motanom sa inyong tugkaran og pakisusi lang sa nakaila o nasuheto ini, kay nabantug ni sa kaepektibo. Lumad ning tanoma gikan sa Australia, nga gigamit sa pang-alibyo sa ‘respiratory system’ nato. Nagbaton ni’g ‘cineole compound’ nga pampalanay o pampaluag sa naghuot nga hugaw sa tisyu o plema. Nga mopahupay sa hutoy sa ubo, baradong ilong ug sa sinus.
* OREGANO – tanom ni’ng ‘calabo’, nga maayo sab itanom kay dali ra kini patubuon. Ilado kini nga makapaalibyo sa problema sa baga, sa sintomas sa ubo, subaw, sip-on, ug panakit sa likod. Aduna ni mahinungdano’ng nutreyens ug mga bitamina, aron pagpalig-on sa imyun sa lawas. Nagbaton ni’g ‘rosmanic acid’ ug ‘carvacrol’, pampatunaw sa plema ug ‘anti-histamine’, pakalma sa ubo.
* PEPPERMINT – bugnawon kini’ng tanoma (menthol plant) nga gigamit nga ingrediyente sa pagparelaks sa mga impektadong kaugatan sa ‘respiratory system’. Usa ni ka ‘anti-oxidant’ aron pagbatok sa makadaut nga bakterya. Gihimo’ng sangkap kini sa balsamo o ‘enhalers’ sa ping-ot o patunaw sa plema.