Way umento sa suholan ang mga mamumuo sa Sugbo ug Central Visayas karong tuiga. Bugtong nilang mapaabot mao ang paghimo sa P13 nga cost of living allowance (COLA) nga kabahin sa basic wage. Di mapun-an ang ilang take home pay kay sa niaging tuig pa man nilang nadawat. Maapil na hinuon ang P13 sa kuwentada sa overtime pay, 13th month pay ug ubang mga benepisyo.
Di pa na mao. May dugang pang insulto nga giandam sa Regional Tripartite Wages and Productivity Board (RTWPB) batok sa mga anak sa singot. Wa sila mag-apura sa paghatag sa pekeng umento. Inay Nobiyembre, Disyembre na karong tuiga. Kun basehan ang ilang katapolan, mahimong liwas na sa bag-ong tuig.
* * *
Ang hinungdan sa kalangay? Technicality. Nakaamgo ang mga sakop sa RTWPB nga di pa diay paigo ang konsultasyon nga ilang gihimo. Kay Sugbo ug Bohol ra ang ilang gipahigayonan. Nabalaka sila nga makuwestiyon ang ilang luwatan nga wage order kay wa maapil sa konsultasyon ang ubang bahin sa rehiyon.
Maong naghimo sila og konsultasyon sa Negros Oriental niadtong Martes. Maghimo sila og laing konsultasyon sa Sta. Fe sa Bantayan Island aron makatingog sang mga asyendero ug ubang mga negosyante sa amihanang Sugbo sa liwas sa kalag-kalag. Malaumon sila nga mahawan na ang tanang posibleng kakulian. O technicality.
* * *
Nahadlok hinuon ko nga may uban pang technicality nga nataligam-an ang mga sakop sa RTWPB: Kinahanglan nga maghimo sab og konsultasyon sa Siquijor. Mahimong mainsulto ang taga Siquijor nga gipakapyot lang sila sa konsultasyon sa Negros Oriental. Kun duha ka konsultasyon ang gihimo sa Sugbo, nganong wa may bisan usa lang nga himuon sa Lazi o Larena?
Laing technicality: Nganong Sta. Fe man? Nga ang kasagaran sa mga asyendero ug mga negosyante naa man sa mainland sa amihanang Sugbo? Dugang technicality: Nakamenos bang RTWPB sa taga Camotes? Nganong adto ra man sa Bantayan nga may tulo ra ka lungsod, inay sa Camotes nga may upat ka lungsod?
* * *
Maglisod hinuon ang RTWPB pagpasabot sa mas dakong technicality: Ubos sa mga lagda sa National Wages and Productivity Commission (NWPC), ang payong nga buhatan nga gitahasan sa Kongreso pagsubli sa suholan, ang mga konsultasyon sa RTWPB maoy basehan sa ilang hukom; apan ning kasoha, nakaumol na og desisyon ang RTWPB nga himuon ang COLA nga kabahin sa basic wage sa wa pa itakda ang konsultasyon.
Imposibleng ipasabot sa mga representante sa labor, management ug gobiyerno ang kinadak-an nga technicality: Kuwestiyonable nang daan nga COLA inay lehitimo nga umento sa suholan ang ilang giaprobahan sa niaging tuig; mas dakong eskandalo nga ang ilang ulog-ulog sa niaging tuig, gi-recycle ug giusab rang ngan alang karong tuiga. Ug gilangay-langay pa gyod.