Sa gamay pa kong bata, mga 7 akong edad niadto, maoy akong naabtan ang mga paring puti nga maoy nagdumala sa simbahan sa among lungsod. Ang simbahan hinimo sa bato nga tenableya panahon sa mga Katsila. Ang mga dapat nga gihimong sagunting gikan sa lig-ong mga kahoy nga hangtod karon anaa pa wa maunsaay bisan sa daghang katuigan nga nanglabay. Sa atubangan sa simbahan habig sa tuo, nagbuntaog ang kampanaryo nga maoy gibutangan niadto sa dako ug karaang kampana ug ang duha ka kampanilya nga dala pa sa mga Katsila.
Kadtong mga paring puti nga maoy nagdumala sa simbahan, wala ko makakita nga magkarsones o mag-short ba hinuon, kun dili, magsotana gyud ug may pahak pa gani ang ilang buhok dapit sa alimpulo. Lahi kaayo ang mga pari karon tandi sa unang mga pari nga kasagaran mga langyaw.
Ang mga paring puti nga akong naabtan mao sila si Gerardo Trenekens, MSC, Martin Van’t Westeinde MSC, William Van Ameijde MSC ug Alex Smoulder MSC nga pulos taga Poland.
Sa tantong tinabuylog sa panahon, nangawagtang tong mga paring puti ug mao nay mipuli ang mga paring Pinoy ug mga bisaya pang dako. Nagsugod ang mga paring Bisaya nianang tuig 1970.
Sa dihang gipakanaog ni kanhi Pres. Ferdinand Edralin Marcos ang Balaud Militar kon Martial Law sa tuig 1972, nangawagtang lang usab kadtong mga paring Bisaya. Giingon nga gipanakop sa mga konstable kay mga aktibista kon tigbagulbol sa administrasyon ni Marcos.
Karon, nausab na ang simbahan nga gipadagan gihapon sa paring Bisaya. Kaniadto usa ray kampanaryo ang maong simbahan, apan karon duha nay kampanaryo nga anaa sa masigkakilid. Wala na sab ang tenableyang bato panahon sa mga Katsila kay gisapawan og semento unya gipintalan.
Apan makapasubo kaayong hunahunaon kay ang maong simbahan wala nay kampana. Gikanaog kadtong kampana ug ang duha ka kampanilya sa dihang gitrabaho ang simbahan. Ambot og hain na ang kampana. Gitukob ba kaha sa bakunawa? Unsay kapuslanan sa duha ka kampanaryo kun wala’y kampana? Dili ba ang kampana bagtingon man aron pagtawag ug pagpahibalo sa katawhan nga adunay kalihokan ang simbahan? Dili mo na mabati ang bagting sa orasyon sa alas 6 sa hapon, ingon man ang agoniyas sa kamatayon. Wala nay ripiki sa kasal ug sa bunyag sa mga bata. May mabati man tuod kang bagting sa lingganay apan tape record na lang unya sintunado pa gyud mora’g hubog nga nagwandog-wandog sa da’n. Aw, hinuon, mayabag man gani ang sista nga ibitay lang sa nag-ungot nga lansang sa haligi.
Usa ka higayon niana, nahiadto ko sa lungsod sa Boljoon, habagatang Sugbo. Samtang diha ko sa plaza sa simbahan sa maong lungsod, naglantaw-lantaw ko sa baybayon kay ang simbahan atbang ra man ug duol ra kaayo sa dagat. Hapon kadto. Sa wala ko lang palandonga nadungog ko ang bagting sa orasyon. Nahinuklog ko. Mura’g nanlimbawot ang akong balhibo. Giganoy ko sa kanhing panahon, sa ako pay bata, nga mabati ko ang bagting sa orasyon sa simbahan sa among lungsod.
Maayo pa ang lungsod sa Boljoon kay wala malimot sa karaang tradisyon nga maoy namatngonan ko og buot.