CEBU, Philippines — Pagkahuman sa Ikaduhang Kalibotanong Gubat nisulbong ang nagkalain-laing mga negosyo ug usa ang among pamilya sa mga namuhonan. Gibuksan ni Papa Inting ang extension sa Visayan Institute sa Argao, Southern Cebu. Si Mama Pining nag-abli og tindahan. Samtang ako, namaligya og peke nga perlas sa mga sundalong Amerikano.
Pirmeng gabiyahe among ginikanan kada adlaw, si Papa Inting mosakay og pasaheroan kada adlaw padung sa Argao samtang si Mama motuyok sa mga kalungsoran aron mangita og ikabaligya sa iyang tindahan.
Samtang kaming mga anak nibalik sa pag-eskuyla. Si Inday Sering ug ako nieskuyla sa Zapatera Elementary School. Grade five siya samtang grade three ko. Si Eddie sa Abellana National School.
Pwerteng gubaa sa siyudad adtong panahona. Adunay panahon nga among lukdohon ang among mga bangko gikan sa balay padung sa eskuylahan, wala mi reklamo kay pirme mang dunay makaon nga pabawon si Mama, pandesal nga dunay margarina nga gibudboran og asukar.
Kutob ra ko Grade 4 sa Zapatera kay gibuksan na pagbalik ni Papa Inting ang Visayan Institute sa dalan Colon diin ko nibalhin og tungha hangtud nga nakahuman ko sa kolehiyo sa kurso nga secondary education.
Si Lola Ande’ sa habig sa akong inahan maoy usa sa nakahatag og impluwensya sa akong kinaiya. Matud niya, ganahan kaayo ko og mga nindot nga mga butang mao kini kinahanglang makahibalo ko pagtigom og kwarta aron mapalit nako kon unsay akong gusto.
Matud pa sa akong apohan, kon duna kay kwarta makatan-aw ka direkta sa mata sa uban.
Sayod ko bisan bata pa ko nga kwartahan akong apohan. Duna siya negosyo ug siya maoy usa sa mga sikat nga tighimo og tableya sa siyudad niadtong panahona ug duna sab siyay sari-sari nga tindahan.
Usahay dad-on mi niya sa mga kan-anan sa siyudad dili tungod kay gutom kondili gusto lang niyang makatilaw mi og mga lami-ang pagkaon sa mga mahalong kan-anan.
Human sa among pagkaon, mangutana siya kanunay kon nakauyon ba ko sa maong espesyal nga pagkaon. Mura ba og iyaha kong gitudloan kon unsa ang paminaw sa usa ka adunahan. Sa akong tan-aw nakauyon ko kay magpangita na man ko pirme. Tungod niini, naningkamot ko nga mokita og kwarta ug nahimo akong ‘shoe shine boy’ kanang tigpasinaw og sapatos. Si Lola mao namalit sa akong mga kahimanan para niini.
Diha sa eskina sa Bonifacio ug Sikatuna dili layo sa eskuylahan sa among pamilya ko kaniadto nipwesto matag mahuman ang klase ug tibuok adlaw kon walay klase.
Kon tingali sa ubang mga bata, laay ug kapoy kaayo akong gibuhat. Apan nakakita og paagi aron malingaw sa nanglabay nga mga tartanilla ug mga sakyanan. Sakyanan! Nga kaniadto talagsaon pa kaayo.
Usa ka adlaw niana, may usa ka kustomer nga Amerikano ang nagpasinaw sa iyang sapatos. Puti tanan ang iyang gisuot gikan sa taas hangtud sa pantalon.
Dali nakong gipasinaw ang iyang sapatos ug mainampingon kaayo nako ning gihimo aron di mabutangan og shoe polish ang sid-sid sa iyang pantalon.
Dihang taud-taod nakong sige og pasinaw, kalit nga adunay nilabay nga sakyanan. Sakyanan nga ginama sa Amerika ug maoy kinanindotan sa mga sakyanan nga akong nakita sa siyudad, apan nakalimot nako unsay pangalan adto.
Sakay niini si kanhi Gob. Sotero Cabahug nga nagpuyo dili layo sa lugar. Nakaingon ko makadugang gyud sa kahalangdon sa pasahero ang mahalong klase sa sakyanan nga iyang giluwanan.
Daw nawala ko sa akong kaugalingon makadiyot tungod sa tumang kalipay pagkakita sa sakyanan. Napugwat ko sa akong hunahuna dihang misakit ang akong dalunggan. Gilunit na diay ko sa Amerkano kay nabutangan og shoe polish ang iyang pantalon.
Pwerteng lagota sa maong langyaw kay nabulingan gyud ang puti niya kaayong pantalon!
Nauwaw ko kay nasipyat gyud. Apan wala kadto nakapahunong sa akong tinguhang makakwarta, gani mas giayo pa nako determinasyon sa akong trabaho.
Sud sa taas nga panahon nakong gikuptan ang maong eskina aron magpasinaw og sapatos samtang nagsige og balikbalik sa akong panumdoman ang mga pulong sa akong Lola Ande.(IBM)(BANATNEWS)