Kini ang tukmang pangutana kon ang epekto sa climate change ang hisgotan. Ang bag-ong normal karon mao nga makasinati na kita og baha bisan sa gamay nga bunok sa uwan.
Daghang mga balay ang maguba sa kusog nga pagbunok sa uwan nga moagi sa atoa. Nabutang sa dako’ng peligro ang kahimtang sa daghang mga tawo nga nagpuyo kilid sa kasapaan tungod sa pagsaka sa tubig.
Daghan ‘sab nga mga pamilya nga nagpuyo daplin sa baybayon ang wa’y kasigurohan ang ilang mga balay ug kabtangan kon ang dagkong hapak sa bawod na ang hisgotan. Niini’ng tanan nga nahitabo karon, nisakay ka na ba sa bag-ong normal kon ang kinaiyahan ang hisgotan?
Sa miaging semana, ang Metro Cebu nakasinati og dakong baha. Daw bag-o ang maong insidente kon paminawon ang reklamo sa mga tawo nga nisu’d ang tubig sa ilang balay, naguba ang ilang mga appliances, nabuntagan sila og limpyo sa ilang mga sala nga gisudlan sa lapok ug tubig, wala sila makasu’d sa trabaho tungod kay wa’ pa moubos ang baha pagkaugma, nangasakit sila tungod kay nabasa sa uwan, ilang gikuwestiyon ug gibasol ang gobiyerno tungod sa wa’y klaro nga drainage, ilang gibalikas ang ilang mga silingan tungod sa pagpasagad paglabay sa basura, ilang gi-ampo nga dili na unta masubli pa ang maong insidente, nga pagka-ugma nakalimtan ra ‘sab ang epekto sa baha.
Bisan kon di’ na bag-o ang epekto sa climate change kanato sa Pilipinas, sa miaging tuig atong nasinati ang labing kusog nga bagyo nga nahitabo sa kasaysayan, apan wa’ gihapon maleksyon ang tanan.
Dili ang kinaiyahan ang mosakay sa atong gusto o sa atong naandan. Panahon na aron kita mismo ang musabot nga bag-ong normal karon nagpahinumdom nato nga atong usbon ang disenyo sa atong mga balay, nga atong patas-an ang atong mga sawog aron di’ dayon masu’d sa tubig’ nga kinahanglan kitang magdala’g payong matag adlaw, nga atong planuhon ang atong mga lakaw aron nga dili kita matanggong sa baha, nga dili na kita magpataka og labay sa atong hugaw, nga adunay igong ngipon ang gobiyerno sa paggukod sa mga tawo nga nagpasagad lang sa paglabay sa hugaw ug nga dili nato paabuton ang sunod na ‘sab nga baha.
Kon susamang gawi lang gihapon ang atong ipakita, tataw nga wa’ pa g’yud diay kita mosakay sa bag-ong normal karon. Alaot kita kon itandi sa ubang nasud nga giunhan pa ang kinaiyahan kon ang bati nga epekto sa climate change ang hisgotan.
* * *
(Email: ricolucena@yahoo.com or ricolucena@ilovecomarts.com)