EDITORYAL - Code of Conduct

Nigara og maayo ang China sa agresibo niining gipangbuhat diha sa South China Sea, ang pagpanghasi sa mga nasud nga tag-iya sa pipila ka bahin niining bahina sa kadagatan sa Asya tungod kay wala may makaako og sukol kanila.

Ang Pilipinas ug Vietnam maoy labing duol sa China ug maoy pirmeng makasinikhanay sa higante nilang silingan nga ang basihan sa pag-angkon sa tibuok SCS mao ang 9-dashline nga sila ray naghimo-himo.

Usa sa mga nagpagara sa China mao ang nakita niining kahuyang sa regional groupings nga Association of Southeast Asian Nations nga gilangkoban sa Pilipinas, Vietnam, Indonesia, Malaysia, Thailand, Singapore, Brunei, Myanmar, Cambodia, Laos ug ang bag-o Timor Leste.

Bugtong ang Pilipinas, Vietnam, Malaysia ug Brunei lang ang dunay kasungian sa SCS tungod kay nag-abot ug nanglapas man ang ilang exclusive economic zones, apan nakaya sa maong mga nasud nga pabugnawon ang tension.

Ang China nakakita nga kaning mga nasura wala gani magkasinabot, samot nang dili magkahiusa ang tibuok ASEAN  kun pananglitan moapil sa inilogay ang ilang nasud.

Busa, giangkon nila ang tibuok SCS kay lagi kuno nagdala man kini sa ilang pangalan nga “China.”

Karon kaning mga ASEAN members nga nagkasungiay, nagatubang karon og pareho kadako nga problema, ang China.

Bisan tipuon pa tanang barko aning mga nasura dili makatupong sa gidaghanon sa mga barko sa China diha sa SCS. Aning dapita nakabintaha ang China ug anhi dapita agrabyado ang mga silingan nga giilogan niini og teritoryo sama sa Pilipinas.

Gawas pa, ang ubang miyembro sa ASEAN, bisan kadtong walay labot sa inilogay sa teritoryo diha sa SCW magpanuko usab paghimo og mga butang nga ikasuko sa China kay duna silay trade relations sa naulahi.

Hangtud dili magkahiusa ang ASEAN pinaagi sa paguyon sa Code of Conduct diha sa SCS kini aron masanta ang China sa mga gipanghimo niini sa ilang mga miyembro, magpadayon kin inga agresibo.

Peligrong mauwahi na ang tanan para sa ASEAN sama sa nahitabo sa pito ka mga dapit sa sa Pilipinas diha sa Kalayaan Island Group (KIG) o mas nailang Spratlys sa Pilipinas.

Sulod sa unom ka tuig gipasagdan sa administrasyong Duterte ang gipangbuhat sa China pagtukod og artipisyal nga mga isla sa maong hingpit nga karon giokupar na sa China ug lisod na mabawi sa Pilipinas.